Ο Ζαχαρίας Παπανικολάου αποφοίτησε από το τμήμα Γεωπονίας της σχολής Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστο­τελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος από τον τομέα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων του ΑΠΘ (2010) και διδακτορικού από τον τομέα Αγροτικής Οικονομίας του ΑΠΘ (2018).
Από το 2011 έως σήμερα, εργάζεται ως στέλεχος διοί­κησης σε βιομηχανίες τροφίμων με διεθνή δράση και από το 2021 είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης του Δη­μοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ). Από το 2022, είναι διδάσκων στο τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων της Σχολής Οικονο­μίας και Διοίκησης του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδας (ΔΙ.ΠΑ.Ε.).
Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται σε θέματα μικροβιολογίας τροφίμων, προβιοτικών, αγροτικής ανάπτυξης, διοίκησης αγροδιατρο­φικών επιχειρήσεων, διεθνούς εμπορίου, συμπεριφοράς καταναλωτών, σπατάλης τροφίμων, διαχείρισης απορριμμάτων τροφίμων και βιοοι­κονομίας, με δημοσιευμένο έργο σε έγκυρα διεθνή περιοδικά όπως: Journal of Food Science, International Journal of Globalisation and Small Business, New Medit, Studies in Business and Economics, International Journal of Business and Economic Sciences Applied Research και world. Τα αποτελέσματα της έρευνάς του έχουν δημοσιευθεί σε περισσότερες από 40 ερευνητικές εργασίες σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά ελληνικών και διεθνών επιστημονικών συνεδρίων.