Η συλλογή της Βιβλιοθήκης της Ιστορίας των Ιδεών του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών απαρτίστηκε μέχρι τώρα από μονογραφίες που μελετούσαν τις πνευματικές σχέσεις του ελληνικού κόσμου με την Δύση, μονογραφίες που ανέσυραν από τις πηγές τις διαδρομές της διαμόρφωσης του πνευματικού ελληνισμού και της ελληνικής λογιοσύνης στο ευρύ χρονικό ανάπτυγμα της νεωτερικότητας. Η συλλογή πλουτίστηκε και με τη μονογραφία του Βασιλείου Μαραγκού για τη διαμόρφωση της βουλγαρικής ταυτότητας, θυμίζοντας έτσι το ευρύτερο βαλκανικό περιβάλλον και τις βαλκανικές συνάφειες της ελληνικής διανοητικής ιστορίας. Το έργο του Γιώργου Κουτζακιώτη προσθέτει μια επιπλέον οπτική στη θεματολογία της Βιβλιοθήκης της Ιστορίας των Ιδεών. Κατευθύνει το βλέμμα μας στις διανοητικές ζυμώσεις και πνευματικές ανησυχίες που ανέκυπταν από την ίδια την πολυπολιτισμική κοινωνική πραγματικότητα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Μας υπενθυμίζει την πολλαπλότητα των πνευματικών και πολιτισμικών παραδόσεων που απάρτιζαν την σύνθετη εικόνα του Οθωμανικού περιβάλλοντος κατά την πρώιμη νεωτερικότητα. Χαρακτηριστική εικονογράφηση του πλουραλιστικού αυτού περιβάλλοντος υπήρξε το βραχύβιο κίνημα του Εβραίου Μεσσία Σαμπατάι Τσεβί στα χρόνια 1665-1666. Το μεσσιανικό αυτό κίνημα έφερε στην επιφάνεια τις υπόγειες μυστικιστικές τάσεις που συμπύκνωναν ανησυχίες στις οποίες συνέκλιναν και στις οποίες έβρισκαν καταφύγιο οι ποικίλες εθνοθρησκευτικές κοινότητες που απάρτιζαν τον κοινωνικό πλουραλισμό του Οθωμανικού κόσμου. Ο συγγραφέας προσθέτει στην έρευνα του θέματος, που απασχόλησε μέχρι τώρα αρκετούς αξιόλογους μελετητές, μια τελείως αγνοημένη ελληνική διάσταση, φέρνοντας στο ιστοριογραφικό προσκήνιο ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες ελληνικές πηγές. Ο εμπλουτισμός των πηγών καθίσταται ακόμη πιο ευπρόσδεκτος με τη διεύρυνση των γνώσεών μας για την εμπλοκή στην μεσσιανική αυτή έκρηξη του Μεγάλου Διερμηνέα Παναγιώτη Νικουσίου, ο οποίος αναδεικνύεται ως μια προσωπικότητα πιο συνθέτη, με πολυμερέστατα ενδιαφέροντα που τον συνέδεαν με τις πνευματικές ανησυχίες του ευρωπαϊκού κόσμου της εποχής του. Τα μεσσιανικά ενδιαφέροντα του Παναγιώτη Νικουσίου, που αποκαλύπτουν την θέση του καμπαλιστικού υποβάθρου και στην πνευματική ζωή της ελληνικής λογιοσύνης, προσφέρουν ένα ελληνοοθωμανικό πρίσμα για να αναγνωριστεί ο ενιαίος πνευματικός ορίζοντας του ευρωπαϊκού κόσμου, ανατολικού και δυτικού. [...]

[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]