Το ισλάμ δεν ήταν πάντα στη μακραίωνη ιστορία του ένας χώρος κοινωνικής καθυστέρησης, επιστημονικής αμάθειας και φονταμενταλιστικού φανατισμού. Η σημερινή πεφωτισμένη δυτική χριστιανοσύνη, η οποία δικαίως αποκηρύσσει αυτές τις αδυναμίες που με δυσάρεστο τρόπο θυμίζουν το δικό της αντίστοιχο μεσαιωνικό παρελθόν, δεν θα έφθανε ποτέ στο σημερινό της επίπεδο χωρίς την καίρια πολιτιστική συμβολή ενός άλλου ισλάμ, που με τον ανώτερο πολιτισμό του φώτισε τα σκοτάδια του ευρωπαϊκού Μεσαίωνα πριν από χίλια χρόνια: όταν, με προγεφυρώματα του Σαλέρνο, το Παλέρμο, τη Νάπολη και πάνω απ’ όλα τη μουσουλμανική Ισπανία, η φιλοσοφία, η ιατρική, η αστρονομία, τα μαθηματικά, η γεωγραφία, η αλχημεία -η πειραματική επιστήμη γενικότερα- εισήχθησαν από το ανεπτυγμένο ισλάμ στην αναπτυσσόμενη Ευρώπη. Πεντακόσια χρόνια μετά την αποχώρηση των πρώτων εκπολιτιστών της Δύσης, των Ρωμαίων, ο μωαμεθανικός κόσμος έδωσε σ’ αυτήν μια δεύτερη, ειρηνική αλλά αποφασιστική πολιτιστική ώθηση. Και στις δύο περιπτώσεις η πεμπτουσία της γνώσης και της τεχνογνωσίας που μεταφέρθηκαν ήταν η ελληνική παιδεία.

Τα τρία πρωτότυπα δοκίμια του παρόντος τόμου ζητούν να ανοίξουν την όχι τυχαία καθυστερημένη συζήτηση γύρω από αυτόν τον «ελλείποντα κρίκο» της ιστορίας του πολιτισμού: την ελληνική κληρονομιά του ισλάμ.