«ΚΙΒΩΤΟΣ»

Ή­τοι περισυναγωγή γλωσσικού ιδιώματος Πωγωνίου, Θεσπρωτίας και Βορείου Ηπείρου.

Ερ­μη­νεία ι­δι­ω­μα­τι­κών λέ­ξεων - Πα­ρα­δεί­γματα χρή­σης - Πα­ροι­μι­ώ­δεις εκ­φρά­σεις, πα­ροι­μίες, αι­νί­γματα, ευ­χές και κα­τά­ρες, σύν­θετα, αν­τί­θετα. Πρω­τό­τυπη ε­τυ­μο­λο­γική δι­ε­ρεύ­νηση σε ό­λες τις βαλ­κα­νι­κές και λα­τι­νο­γε­νείς γλώσ­σες και στην τουρ­κική.

Η α­κρι­τική ε­παρ­χία Πω­γω­νίου, ο α­κρι­τι­κός νο­μός Θε­σπρω­τίας και η Βό­ρειος Ή­πει­ρος (Δρό­πολη ή Δε­ρό­πολη, Δέλ­βινο και Ά­γιοι Σα­ράντα) μι­λούν το νό­τιο γλωσ­σικό ι­δί­ωμα. Η ντο­πι­ο­λα­λιά των ως άνω πε­ρι­ο­χών ως ε­νι­αίο γλωσ­σικό σύ­νολο πα­ρου­σι­ά­ζει ε­λά­χι­στες δι­α­φο­ρές από το ένα γε­ω­γρα­φικό δι­α­μέ­ρι­σμα στο άλλο και α­πο­τε­λεί μία ό­αση του νο­τίου γλωσ­σι­κού ι­δι­ώ­μα­τος μο­να­δική σ’ όλη τη Βό­ρειο Ελ­λάδα. Μέ­χρι σή­μερα έ­χουν α­σχο­λη­θεί αρ­κε­τοί με­λε­τη­τές (κυ­ρίως λα­ο­γρά­φοι) με τη συγ­κέν­τρωση των ι­δι­ω­μα­τι­κών λέ­ξεων στις προ­α­να­φερ­θεί­σες πε­ρι­ο­χές. Ε­λά­χι­στοι απ’ αυ­τούς ε­πι­χεί­ρη­σαν δειλά και την ε­τυ­μο­λο­γική τους δι­ε­ρεύ­νηση σε πε­ρι­ο­ρι­σμένη κλί­μακα. Παρά ταύτα η έλ­λειψη ε­νός κοι­νού ι­στο­ρι­κού λε­ξι­κού, που θα κα­τα­γρά­φει το γλωσ­σικό πλούτο των ως άνω πε­ρι­ο­χών ή­ταν αι­σθητή.

Η «Κι­βω­τός», ή­τοι η «Πε­ρι­συ­να­γωγή Γλωσ­σι­κού Ι­δι­ώ­μα­τος Πω­γω­νίου, Θε­σπρω­τίας και Βο­ρείου Η­πεί­ρου» έρ­χε­ται να κα­λύ­ψει το ση­μαν­τικό τούτο κενό και ν’ α­πο­τε­λέ­σει την α­παρχή για την ε­τυ­μο­λο­γική δι­ε­ρεύ­νηση όχι μό­νον των λοι­πών γλωσ­σι­κών ι­δι­ω­μά­των της Η­πεί­ρου, αλλά και πολ­λών λέ­ξεων της κα­θο­μι­λου­μέ­νης νε­ο­ελ­λη­νι­κής, που χα­ρα­κτη­ρί­ζον­ται ως λέ­ξεις α­γνώ­στου ε­τυ­μο­λο­γίας. Σε πολ­λές πε­ρι­πτώ­σεις οι γλωσ­σο­λό­γοι προ­σπα­θούν να ε­τυ­μο­λο­γή­σουν τις λέ­ξεις αυ­τές από κά­ποια με­σαι­ω­νική ή βυ­ζαν­τινή, δί­χως να δι­ευ­κρι­νί­ζουν από ποια γλώσσα προ­έρ­χε­ται η με­σαι­ω­νική ή βυ­ζαν­τινή αυτή λέξη…

Η συγ­κέν­τρωση του γλωσ­σι­κού υ­λι­κού άρ­χισε από τις αρ­χές της δε­κα­ε­τίας του 1980. Πα­ρόλη τη μα­κρό­χρονη και ε­πί­πονη προ­σπά­θειά μου έ­νας μι­κρός α­ρι­θμός λέ­ξεων έ­μεινε α­θη­σαύ­ρι­στος. Η γλώσσα μας εί­ναι α­τε­λεί­ωτη και μοι­ά­ζει με την α­πέ­ραντη θά­λασσα! Εύ­χο­μαι οι μελ­λον­τι­κοί ε­ρευ­νη­τές να έ­χουν το ζήλο, το με­ράκι και την υ­πο­μονή μου, για να κα­λύ­ψουν το κενό. Το πα­ρόν ι­στο­ρικό λε­ξικό συμ­πε­ρι­λαμ­βά­νει λέ­ξεις που βρί­σκον­ταν σε κα­θη­με­ρινή χρήση μέ­χρι τον εμ­φύ­λιο (1946-1949). Κάθε λήμμα του συ­νο­δεύ­ε­ται από ερ­μη­νεία και πλού­σια πα­ρα­δεί­γματα ε­φαρ­μο­γής στον κα­θη­με­ρινό λόγο. Τα πα­ρα­δεί­γματα εί­ναι δα­νει­σμένα από ι­δι­ω­μα­τι­σμούς, πα­ροι­μίες, αι­νί­γματα, ευ­χές, κα­τά­ρες, στί­χους δη­μο­τι­κών τρα­γου­διών και α­πο­σπά­σματα από αυ­θεν­τι­κές α­φη­γή­σεις η­λι­κι­ω­μέ­νων. Η έ­ρευνα κάθε λήμ­μα­τος κλεί­νει με ε­ξο­νυ­χι­στική ε­τυ­μο­λο­γία βα­σι­σμένη σε πρω­τό­τυπη έ­ρευνα, η ο­ποία λαμ­βά­νει υ­πόψη ό­λες τις με­τα­βο­λές φω­νη­έν­των και συμ­φώ­νων και τα φθογ­γικά πάθη του γλωσ­σι­κού ι­δι­ώ­μα­τος…