Συναντώντας τον μυστηριώδη Ξεπεσμένο δερβίση μέσα από το ομώνυμο διήγημα, ο Γ. Κυθραιώτης παρακολουθεί τον Παπαδιαμάντη καθώς ο τελευταίος χτίζει μιαν αφηγηματική ποιητική με καινοφανείς για την εποχή του τεχνικές, για να στηρίξει καλλιτεχνικά τη δική του θέαση του κόσμου.
Όπως μεθοδικά καταδεικνύει ο Κυθραιώτης, εξετάζοντας θέματα που αφορούν τον αφηγηματικό χρόνο, την πλοκή, τις συντακτικές δομές, τον αφηγητή και τα πρόσωπα του διηγήματος, ο Ξεπεσμένος δερβίσης αναιρεί τη μια μετά την άλλη τις συμβάσεις του αφηγηματικού ρεαλισμού, εισάγοντάς μας σε μια ποιητική που καθιστά το έργο ανοικτό και ανολοκλήρωτο, ενσαρκούμενο κάθε φορά στην εμπειρία που πυροδοτεί στον αναγνώστη.