Τή γνωμολογική αὐτή συλλογή ἄρχισα νά τήν καταρτίζω πρίν ἀπό πολλά χρόνια. Ἕνα πρόβλημα πού μέ ἀπασχόλησε ἦταν, ἄν θά συμπεριελάμβανα μόνο τά ρητά τῶν συγγραφέων τῆς Ἁγίας Γραφῆς, τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, τῶν Ἐκκλησιαστικῶν Συγγραφέων καί γενικά τῶν μελῶν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἤ καί ἀνθρώπων ἄλλων δογμάτων καί θρησκειῶν. Συμπεριέλαβα καί τούς σπουδαιότερους σοφούς τῆς παγκόσμιας λογοτεχνίας, μερικοί ἀπό τούς ὁποίους εἶναι νομπελίστες, στηριζόμενος στόν μάρτυρα καί φιλόσοφο Ἰουστίνο, ὁ ὁποῖος ἔγραψε ὅτι ὁτιδήποτε καλό εἰπώθηκε εἶναι τῶν χριστιανῶν καί στόν Μέγα Βασίλειο, ὁ ὁποῖος ὑποστηρίζει ὅτι ὁ χριστιανός μοιάζει μέ τόν κηπουρό, ὁ ὁποῖος ἀπό τήν τριανταφυλλιά παίρνει τά ἄνθη καί ἀποφεύγει τά ἀγκάθια.

Κριτήριο τῆς ἐπιλογῆς τῶν γνωμικῶν εἶχα τή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας, τήν Ἠθική της καί τή Δογματική της. Συμπεριλαμβάνονται ὅμως καί μερικά πού δέν συμφωνοῦν μέ τίς θεῖες ἀλήθειες, γιά νά ὑπάρχουν καί οἱ ἀντίθετες ἀπόψεις, ὥστε νά εἶναι δυνατόν νά γίνει σύγκριση.

Τά γνωμικά διατυπώθηκαν ἤ ὕστερα ἀπό πολλή σκέψη ἀπό σοφούς ἀνθρώπους ἤ ἀπό τήν ἀνάγκη τῆς στιγμῆς. Περνοῦσε ὁ γέροντας τῆς Αἴγινας, ὁ Ἱερώνυμος Ἀποστολίδης, μαζί μέ τόν ἀδελφό του ἀπό τό τελωνεῖο καί ὁ ἀδελφός του τοῦ ἔδωσε κάποιο πράγμα, γιά νά τό περάσει ἀφορολόγητο, γιατί ἐκεῖνος εἶχε πολλά στίς ἀποσκευές του. Ὁ γέροντας Ἱερώνυμος ρώτησε τόν τελώνη πόσο φορολογεῖται τό συγκεκριμένο ἀντικείμενο καί τό πλήρωσε. Ὅταν ἀπομακρύνθηκαν ἀπό τό τελωνεῖο, ὁ ἀδελφός του τοῦ λέει ὅτι ἐγώ στό ἔδωσα, γιά νά μήν πληρώσουμε φόρο καί σύ πλήρωσες! Καί ὁ εὐσυνείδητος γέροντας Ἱερώνυμος τοῦ ἀπάντησε: «Καλύτερα νά βλάψω τήν τσέπη μου παρά τή συνείδησή μου». Ἡ φράση αὐτή εἶναι γνωμικό.

Ἀλλά καί ὁ ἅγιος Πορφύριος ὁ Καυσοκαλυβίτης καί ὁ ἅγιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης καί οἱ ἄλλοι ἅγιοι γέροντες τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα ἀπαντοῦσαν ἀβίαστα σέ συγκεκριμένα ἐρωτήματα καί διλήμματα τῶν ἀνθρώπων πού τούς ἐπισκέπτονταν ἤ τούς ἔγραφαν ἐπιστολές καί μερικές ἀπό τίς ἀπαντήσεις τους εἶναι ἀποφθέγματα.

Τό περιεχόμενο τοῦ βιβλίου εἶναι ἐκλεκτή πνευματική τροφή. Μερικές φορές ἕνα ἀπόφθεγμα λέει περισσότερα ἀπό ὅ,τι λένε ὁλόκληρες σελίδες ἄλλων βιβλίων. Τό βιβλίο εἶναι χρήσιμο σέ ὁμιλητές, ἐκπαιδευτικούς, γονεῖς, φοιτητές, ὑποψηφίους ἀνωτέρων και ἀνωτάτων σχολῶν, μαθητές καί γενικά σέ κάθε σκεπτόμενο ἄνθρωπο. Ἡ μελέτη του μᾶς βοηθάει νά ἀποκτήσουμε αὐτογνωσία καί νά γίνουμε καλύτεροι γιά τόν ἑαυτόν μας καί τούς συνανθρώπους μας. Δίνει ἀπαντήσεις σέ ἀπορίες, διώχνει τή λύπη καί τήν ἀπογοήτευση καί ξεκουράζει πνευματικά.

Τό βιβλίο γράφτηκε, γιά νά κυκλοφορήσει ὡς ἡμερολόγιο. Γι’ αὐτό τά ἀποφθέγματα τῶν ἁγίων εἶναι τοποθετημένα τήν ἡμέρα τῆς μνήμης τους, πού συνήθως εἶναι ἡ ἡμέρα τῆς κοίμησής τους, ἡ ὁποία θεωρεῖται γενέθλιος ἡμέρα. Τῶν ἄλλων συγγραφέων, ὅσων ἡ ἡμερομηνία τοῦ θανάτου τους μοῦ ἦταν γνωστή, τούς ἔβαλα σ’ αὐτή τήν ἡμέρα. Τούς ὑπόλοιπους τούς παρενέβαλα κατά τήν ἀλφαβητική σειρά τοῦ ὀνόματός τους. Κατά κανόνα ἀφιερώνω ἕνα κεφάλαιο στόν καθένα. Γιά κάποιους πού ἔγραψαν ἤ εἶπαν πολλά ἔχω δύο κεφάλαια.

Στό τέλος τοῦ βιβλίου ὑπάρχει ἀναλυτικό εὑρετήριο, πού παραπέμπει σέ κεφάλαια καί στίχους, ὅπου ὁ κάθε ἐνδιαφερόμενος μπορεῖ νά βρεῖ πολλά ρητά γιά κάθε συγκεκριμένο θέμα.

Τελειώνοντας θέλω νά ἐκφράσω τίς εὐχαριστίες μου στόν κ. Γιάννη Σαΐτη, πού ἀνέλαβε τήν ἔκδοση αὐτοῦ τοῦ βιβλίου καί στά μέλη τῆς οἰκογένειάς μου, πού μοῦ παρεῖχαν μέ τόν τρόπο τους τήν ἡσυχία, γιά νά μπορῶ νά ἐργάζομαι καί νά μελετῶ ἀποδοτικά.

Α. Ι. Α