(...) Ο τόμος Ζ`, ως εναρκτήριος της «Ιστορίας του Βυζαντινού Ελληνισμού», αρχίζει με εκτενές εισαγωγικό κεφάλαιο, όπου παρουσιάζονται με πυκνότητα και ενάργεια η φυσιογνωμία και τα εξελικτικά στάδια ολόκληρης της ιστορίας του Βυζαντίου από το 324 ώς το 1453 μ.Χ. Στο κεφάλαιο αυτό αναπτύσσονται ειδικότερα τα θέματα: ιστορικός ορισμός και ονόματα, το ιστορικό υπόβαθρο, Βυζάντιο και ελληνισμός, οργανικά συστατικά στοιχεία της κοινωνίας, πολίτευμα και πολιτική φιλοσοφία, σχέσεις πρωτεύουσας και επαρχίας, Βυζάντιο και Βάρβαροι, ο αγώνας για την επιβίωση.
Η περίοδος 324-642 έχει εξαιρετική σπουδαιότητα για τον ελληνισμό. Στη διάρκειά της δημιουργήθηκαν οι ιστορικές προϋποθέσεις για την πολιτική αναβίωσή του. Η μετάθεση της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη, η επικράτηση του Χριστιανισμού, ο χωρισμός του κράτους σε Ανατολικό και Δυτικό, η διάλυση του Δυτικού κράτους και η ταύτιση της αυτοκρατορίας με το ανατολικό τμήμα της, όπου πλειοψηφούσαν οι ελληνικοί και εξελληνισμένοι πληθυσμοί και κυριαρχούσε η ελληνική γλώσσα, επέφεραν βαθμιαία τη μετατροπή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στο εκχριστιανισμένο ρωμαϊκό κράτος της Ανατολής, στην εξελληνισμένη αυτοκρατορία της χριστιανικής Ανατολής, στην ελληνική Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]