Ο Τηλέμαχος Κων. Λουγγής γεννήθηκε στην Αθήνα το 1945. Ολοκλήρωσε, κατά τα μαθητικά και φοιτητικά του χρόνια, διαδοχικά τις σπουδές του στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών το 1962, στο Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1963, στο Γερμανικό Ινστιτούτο Goethe το 1966, στο Ιστορικό-Αρχαιολογικό τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1967 (υποτροφία ΙΚΥ και για τα τέσσερα έτη 1963-1967).
Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι έως το 1972. Τιτλούχος φοιτητής του 4ου τμήματος της École Pratique de Hautes Études το 1969, Διδάκτορας Μεσαιωνικής Ιστορίας το 1972 από το Πανεπιστήμιο Παρισίων 1 (Πάνθεον-Σορβόνη).
Επίκουρος και στη συνέχεια έφεδρος Σημαιοφόρος του Πολεμικού Ναυτικού την περίοδο 1972-1975, υπηρετώντας μακρότατη στρατιωτική θητεία.
Κατά την περίοδο 1972-2012 ερευνητής στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Ε.Ι.Ε.), από το 1994 Διευθυντής Ερευνών (Βαθμίδα Α΄) και από τη συνταξιοδότησή του το 2012 Ομότιμος Διευθυντής Ερευνών. Διετέλεσε μέλος του Δ.Σ. του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών από το 1982 και Πρόεδρός του από το 2000 ως το 2012.
Έχει γράψει σε πέντε γλώσσες (ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και ρωσικά) ένα πλήθος -άνω των 200- μελετών, άρθρων, βιβλιοκρισιών κ.λπ. Συγγραφέας οκτώ βιβλίων, ενώ έχει συμβάλει σε άλλα πέντε συλλογικά μεγάλα έργα, σε συνεργασία με άλλους ερευνητές. Έχει κληθεί και διδάξει στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Πατρών, Βιέννης, Λονδίνου, Οξφόρδης και Στρασβούργου. Έχει συμμετάσχει σε πάνω από 40 επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, με ανακοινώσεις στις προαναφερθείσες γλώσσες.
Από το 2014 προχωρά στην έκδοση της, προβλεπόμενης ως επτάτομης, σειράς Βυζάντιο - Ιστορία και πολιτισμός, με συνεργασία 60-70 ειδικών και γνωστών στη διεθνή βιβλιογραφία επιστημόνων από 16 χώρες, από την οποία έχουν ήδη κυκλοφορήσει οι έξι τόμοι (Α΄ το 2014, Β΄ το 2015, Γ΄ το 2016, Δ΄ το 2017, Ε΄ το 2018 και ΣΤ' το 2019).
Το 2019 εκδόθηκε το έργο του Σύντομη Ιστορία της Βυζαντινής κοινωνίας (4ος αι.-1204) από τις εκδόσεις ΕΝΤΟΣ.
Από το 2018 έως το 2021, κλήθηκε από το τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Ε.Κ.Π.Α. να διδάξει αφιλοκερδώς μεταπτυχιακά σεμινάρια για τα ελληνοϊταλικά κείμενα της Μεσαιωνικής Ιστορίας, που αποτελούν και μια από τις ειδικότητές του.