Συνοπτική ιστορία της αρχαίας Ελλάδας
Πολιτική, κοινωνία και πολιτισμός
Κυκλοφορεί
ISBN: 978-960-354-570-5
Καρδαμίτσα, Αθήνα, 7/2023
2η έκδ., Ελληνική, Νέα
€ 37.10 (περ. ΦΠΑ 6%)
Βιβλίο, Χαρτόδετο
24 x 17 εκ, 704 σελ.
Περιγραφή

Η ιστορία των αρχαίων Ελλήνων είναι σε παγκόσμια κλίμακα μια από τις πιο εντυπωσιακές ιστορίες δημιουργίας επιτευγμάτων. Ένας μικρός λαός, κατοικώντας μια χώρα φτωχή και κατακερματισμένος σε εκατοντάδες αλληλοσπαρασσόμενα κρατίδια, κατόρθωσε να δημιουργήσει έναν από τους πιο αξιόλογους πολιτισμούς του κόσμου. Περιεκτική και ισορροπημένη, η `Συνοπτική Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας: Πολιτική, Κοινωνία και Πολιτισμός` είναι μια νέα συντομότερη εκδοχή του εξαιρετικά επιτυχημένου βιβλίου των συγγραφέων `Αρχαία Ελλάδα: Πολιτική, Κοινωνική και Πολιτισμική Ιστορία` (OUP, 1998). Τέσσερις κορυφαίοι ειδικοί του κλασικού κόσμου αφηγούνται ζωντανά και ενημερωμένα την ιστορία της Ελλάδας και του πολιτισμού της σε όλη του την πολυπλοκότητα και ποικιλία, καλύπτοντας συνολικά την περίοδο από την Εποχή του Χαλκού έως την Ελληνιστική Περίοδο και ενσωματώνοντας στην αφήγηση τα πιο πρόσφατα πορίσματα της αρχαιολογίας, της συγκριτικής ανθρωπολογίας και της ιστορίας των κοινωνιών. Δείχνουν με ποιο τρόπο οι πρώτοι Έλληνες αξιοποίησαν δάνεια από τους γείτονές τους για να αναπτύξουν τελικά ένα δικό τους ιδιάζοντα πολιτισμό, που ξεχώρισε για την εκπληκτική του δημιουργικότητα, προσαρμοστικότητα και ευκαμψία. Οι συγγραφείς προχωρούν και ανιχνεύουν τη σύνθετη και εκπληκτική εξέλιξη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού έως την τελική του διάλυση και την ανάμειξή του με διάφορους άλλους πολιτισμούς. Χρησιμοποιώντας υλικές μαρτυρίες της αρχαιολογίας, γραπτά τεκμήρια λογοτεχνικών κειμένων και επιγραφών και ανθρωπολογικά μοντέλα βασισμένα στις συγκριτικές σπουδές, αυτός ο περιεκτικός τόμος προσφέρει μια παρουσίαση του ελληνικού κόσμου εμπεριστατωμένη και σοβαρή, αλλά, παρά ταύτα, προσιτή και ευχάριστη σε σπουδαστές και πάσης φύσεως αναγνώστες που έχουν ελάχιστη ή μηδενική γνώση για την Ελλάδα.


[Απόσπασμα από το κείμενο στο οπισθόφυλλο της έκδοσης]

Κατάλογος χαρτών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Σημείωμα του μεταφραστή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Πρόλογος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Βιβλιοκριτικοί της τέταρτης έκδοσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Καινοτομίες στην τέταρτη έκδοση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Οι συγγραφείς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Χρονολογικός πίνακας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Εισαγωγή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Πηγές: Πώς γνωρίζουμε για τους αρχαίους Έλληνες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Ανακτώντας το παρελθόν: Οι υλικές μαρτυρίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Ανακτώντας το παρελθόν: Οι γραπτές μαρτυρίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Σύνοψη γραπτών πηγών κατά περιόδους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
3000-750/700 π.Χ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
750/700-480 π.Χ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
480-323 π.Χ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
323-30 π.Χ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
30 π.Χ.-337 μ.Χ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Το φυσικό πλαίσιο: Η γη της Ελλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Τροφή και εκτρεφόμενα ζώα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Προτεινόμενη βιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
Η Πρώιμη Ελλάδα και η Εποχή του Χαλκού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Η Ελλάδα κατά τις Εποχές του Λίθου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Η Ελλάδα κατά την Πρώιμη και Μέση Χαλκοκρατία (περ. 3000-1600 π.Χ.) . . 69
Οι πολιτισμοί της Εγγύς Ανατολής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Οι πρώτοι ελληνόφωνοι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Οι Έλληνες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Οι Μινωίτες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Μινωική τέχνη και αρχιτεκτονική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Η Ελλάδα και το Αιγαίο κατά την Ύστερη Χαλκοκρατία (περ. 1600-1200 π.Χ.) 79
Οι πρώτοι Μυκηναίοι (περ. 1600-1400 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Οι πινακίδες της Γραμμικής Β . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Οι μεταγενέστεροι Μυκηναίοι (περ. 1400-1200 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Η διοίκηση του μυκηναϊκού βασιλείου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
Η θρησκεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Η διεξαγωγή του πολέμου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Το τέλος του μυκηναϊκού πολιτισμού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Λέξεις κλειδιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Προτεινόμενη βιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
Η Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου (περ. 1200-750/700 π.Χ.) . . . . . .. . . . . . . . . . . . 101
Παρακμή και ανάκαμψη, Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου I
(περ. 1200-900 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Η κοινωνία κατά την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου I . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Αναβίωση, Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου II (περ. 900-750 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . 109
Όμηρος και προφορική ποίηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Η ομηρική κοινωνία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Κοινότητα και οἶκος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
Αρχηγοί και λαός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Διοίκηση και διπλωματία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Κοινωνικές αξίες και ηθική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
Θεοί και θνητοί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Το τέλος της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου II (περ. 750-700 π.Χ.) . . . . . . . . 127
Η άνοδος της γαιοκτημονικής αριστοκρατίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Ο αποικισμός και η ανάπτυξη του εμπορίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
Το αλφάβητο και η γραφή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Τέχνη και αρχιτεκτονική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Πανελληνισμός και ηρωική αναβίωση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Λέξεις κλειδιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Προτεινόμενη βιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
Η Αρχαϊκή Ελλάδα (750/700-480 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Η διαμόρφωση της πόλης-κράτους (πόλεως) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Η διακυβέρνηση των πρώιμων πόλεων-κρατών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Μετανάστευση και επέκταση: Η αποικιακή κίνηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
Οικονομικές και κοινωνικές διαφοροποιήσεις στις αρχαϊκές πόλεις . . . . . . . 150
Το δικαίωμα του πολίτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
Η αγανάκτηση των κατώτερων στρωμάτων και οι απαρχές
της κοινωνικής αλλαγής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
Ησίοδος: Η έξωθεν άποψη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
Ο οπλιτικός στρατός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Οι τύραννοι της Αρχαϊκής Εποχής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
Τέχνες και επιστήμες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
Τέχνη και αρχιτεκτονική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

Λυρική ποίηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
Μερικοί λυρικοί ποιητές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
Φιλοσοφία και επιστήμη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Πανελλήνιοι θεσμοί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
Οι σχέσεις μεταξύ των πόλεων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
Λέξεις κλειδιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
Προτεινόμενη βιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
Σπάρτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Η Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου και η Αρχαϊκή περίοδος . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
Εἵλωτες και κοινωνική ιεραρχία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
Το σπαρτιατικό σύστημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
Η εκπαίδευση και η ανατροφή των αγοριών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Η διάπλαση της Σπαρτιάτισσας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
Έρωτας και γάμος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
Ομοφυλοφιλία και παιδεραστία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
Δημογραφία και σπαρτιατική κοινωνία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
Ο συρρικνούμενος πληθυσμός της Σπάρτης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Οι εἵλωτες και το σπαρτιατικό σύστημα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
Η σπαρτιατική κυβέρνηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Η διπλή βασιλεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Η γερουσία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
Οι ἔφοροι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
Η ἐκκλησία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
Το μεικτό πολίτευμα της αρχαίας Σπάρτης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
Η Πελοποννησιακή Συμμαχία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
Ιστορική αλλαγή στη Σπάρτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
Η σπαρτιατική οφθαλμαπάτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
Λέξεις κλειδιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
Προτεινόμενη βιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ
Η άνοδος της Αθήνας και οι Περσικοί Πόλεμοι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
Η Αθήνα από την Εποχή του Χαλκού έως την Πρώιμη Αρχαϊκή Εποχή . . . . 219
Η συνωμοσία του Κύλωνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
Ο Δράκων και η πρώτη αθηναϊκή νομοθεσία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
Οι μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
Ο Πεισίστρατος και οι γιοι του . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
Η κατάληψη της εξουσίας από τον Πεισίστρατο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
Η πολιτική του Πεισιστράτου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
Η πτώση της τυραννίδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
Φωτοδοκίμιο πρώτο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
Οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
Η άνοδος της Περσίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250

Η Περσία πριν από τον Δαρείο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
Τα επιτεύγματα του Δαρείου Α΄, του Μεγάλου Βασιλέως . . . . . . . . . . . . . 251
Οι πόλεμοι ανάμεσα στην Ελλάδα και την Περσία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
Η ιωνική επανάσταση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
Ο Δαρείος εισβάλλει στην Ελλάδα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
Η μάχη του Μαραθώνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
Η Αθήνα μετά τον Μαραθώνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
Η εισβολή του Ξέρξη (βλ. Εικόνα 5.13) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
Η μάχη των Θερμοπυλών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
Η ναυμαχία της Σαλαμίνας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
Η περσική εισβολή όπως την είδαν οι ΄Ελληνες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
Ο άλλος πόλεμος: η Καρχηδόνα και οι ελληνικές πόλεις της Σικελίας . . 270
Λέξεις κλειδιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
Προτεινόμενη βιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ
Οι ανταγωνισμοί των ελληνικών πόλεων-κρατών και η ανάπτυξη
της Αθηναϊκής Δημοκρατίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
Τα επακόλουθα της περσικής εισβολής και η ίδρυση νέας συμμαχίας . . . . . . 277
Από τη Δηλιακή Συμμαχία στην Αθηναϊκή Ηγεμονία . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
Νέες εξελίξεις στην Αθήνα και τη Σπάρτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
Η πτώση του Κίμωνα και οι μεταρρυθμίσεις του Εφιάλτη . . . . . . . . . . . . 282
Ο «Πρώτος» (ακήρυκτος) Πελοποννησιακός Πόλεμος (460-445 π.Χ.) . . . . . 284
Οι συγκρούσεις της Αθήνας με τους γείτονές της . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284
Η καταστροφή της Αιγύπτου και η μεταφορά του συμμαχικού ταμείου
στην Αθήνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
Μικρή ανάπαυλα: Η Αθήνα κλείνει ειρήνη με Περσία και Σπάρτη . . . . . 286
Ο Περικλής και η ανάπτυξη της Αθηναϊκής Δημοκρατίας . . . . . . . . . . . . . . . . 287
Η αθηναϊκή συνέλευση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
Αθηναίοι αξιωματούχοι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
Το νομικό σύστημα και οι κρατικές αμοιβές για δημόσια υπηρεσία . . . . 290
Λογοτεχνία και τέχνη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
Λυρική ποίηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
Οι εικαστικές τέχνες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296
Οἶκος και πόλις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
Δημογραφία και κύκλος ζωής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
Τα μέλη της οικογένειας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
Η παιδική ηλικία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
Γάμος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
Η ελληνική οικονομία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
Γεωργία και εμπόριο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314
Μέτοικοι στην Αθήνα του πέμπτου π.Χ. αιώνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315
Οι Έλληνες της Δύσης μετά την εποχή των τυράννων . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
Λέξεις κλειδιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319

Προτεινόμενη βιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ
Η ζωή και ο πολιτισμός στην Ελλάδα του πέμπτου π.Χ. αιώνα . . . . . . . . . . . . . . 323
Η Ελλάδα μετά τη σύναψη της Τριακονταετούς Ειρήνης . . . . . . . . . . . . . . . . 323
Ο φυσικός χώρος της πόλεως: η Αθήνα τον πέμπτο αιώνα . . . . . . . . . . . . . . 327
Η Ακρόπολη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328
Η αγροτική ζωή στην Αθήνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338
Η πνευματική ζωή στην Ελλάδα του πέμπτου αιώνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
Ο στοχασμός σχετικά με τον φυσικό κόσμο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
Ιστορική και δραματική γραμματεία του πέμπτου αιώνα . . . . . . . . . . . . . . . . . 342
Ηρόδοτος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342
Θουκυδίδης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345
Η γένεση της τραγωδίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348
Αισχύλος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349
Η Ορέστεια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350
Σοφοκλής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
Ευριπίδης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355
Ρεύματα στην ελληνική σκέψη και εκπαίδευση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357
Επίσημη και ανεπίσημη εκπαίδευση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357
Οι σοφιστές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362
Η κατάρρευση της Ειρήνης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364
Μία προκλητική συμμαχία: Αθήνα και Κέρκυρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364
Το πρόβλημα της Ποτίδαιας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365
Αθηναϊκό ψήφισμα εναντίον των Μεγάρων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368
Έσχατες προσπάθειες για την αποτροπή του πολέμου . . . . . . . . . . . . . . . . 369
Τα μέσα για τον πόλεμο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370
Λέξεις κλειδιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
Προτεινόμενη βιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ
Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375
Ο Αρχιδάμειος Πόλεμος (431-421 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378
Η στρατηγική του Περικλή και ο λοιμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378
Κλέων και Διόδοτος: η αποστασία της Μυτιλήνης (428-427 π.Χ.) . . . . . . 382
Ο πόλεμος συνεχίζεται . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385
Ο Βρασίδας στη Χαλκιδική (424-422 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388
Η Ειρήνη του Νικία (421 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389
Η άνοδος της κωμωδίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390
Η Εἰρήνη του Αριστοφάνη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
Μεταξύ ειρήνης και πολέμου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394
Αλκιβιάδης, ο αποστάτης αριστοκράτης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394
Η καταστροφή της Μήλου (416 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396
Η εισβολή στη Σικελία (414-413 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398

Ο πόλεμος στο Αιγαίο και το ολιγαρχικό πραξικόπημα στην Αθήνα
(413-411 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 405
Εμφύλια διαμάχη στην Αθήνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407
Ολιγαρχικά πειράματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408
Τα τελευταία χρόνια του πολέμου (407-494) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411
Η τελική μάχη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412
Λέξεις κλειδιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415
Προτεινόμενη βιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ
Ο τέταρτος π.Χ. αιώνας: οι ιδέες μεταβάλλονται, οι πόλεμοι συνεχίζονται . . . . 419
Ολιγαρχία στην Αθήνα: οι Τριάκοντα Τύραννοι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421
Η δίκη του Σωκράτη (399 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423
Ο τέταρτος αιώνας: οι ιδέες αλλάζουν, ο πόλεμος συνεχίζεται . . . . . . . . . . . . 429
Σπάρτη, Αθήνα και Θήβα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433
Δίκαιο και δημοκρατία στην Αθήνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439
Η λειτουργία των δικαστηρίων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439
Ο τρόπος διεξαγωγής των δικών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441
Έγκλημα και τιμωρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443
Ο φόνος και τα δικαστήρια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447
Η αθηναϊκή δημοκρατία τον τέταρτο αιώνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448
Η πόλις κατά τον τέταρτο αιώνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450
Στάσις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451
Περιθωριοποιημένοι εργαζόμενοι στην οικονομία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452
Η φιλοσοφία και η πόλις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455
Δημοκρατία και πολιτική θεωρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456
Πλάτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458
Αριστοτέλης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465
Λέξεις κλειδιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474
Προτεινόμενη βιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ
Ο Φίλιππος Β΄ και η ηγεμονία της Μακεδονίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477
Η πρώιμη Μακεδονία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477
Μακεδονική κοινωνία και βασιλεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 480
Οι προκάτοχοι του Φιλίππου Β΄ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482
Η βασιλεία του Φιλίππου Β΄ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484
Οι μεταρρυθμίσεις του Φιλίππου Β΄ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 487
Φωτοδοκίμιο δεύτερο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 490
Ο Φίλιππος γίνεται μεγάλη δύναμη στην Ελλάδα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499
Ο Φίλιππος, η Αθήνα και η Ειρήνη του Φιλοκράτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . 501
Οι συνέπειες της Ειρήνης του Φιλοκράτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504
Τα σχέδια του Φιλίππου για την Ελλάδα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506
Το Συνέδριο της Κορίνθου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507
Ο θάνατος του Φιλίππου Β΄ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509

Λέξεις κλειδιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514
Προτεινόμενη βιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΕΚΑΤΟ
Αλέξανδρος ο Μέγας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517
Εδραίωση της εξουσίας του . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 519
Η εισβολή στην Ασία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522
Η ελληνική αντίδραση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 527
Από την Ισσό στην Αίγυπτο: η κατάκτηση της ανατολικής Μεσογείου
(333-331 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . 530
Ο Αλέξανδρος στην Αίγυπτο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531
Από την Αλεξάνδρεια στην Περσέπολη: Βασιλεύς της Ασίας
(331-330 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535
Η μάχη στα Γαυγάμηλα (331 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 536
Η λεωφόρος των Ινδιών: ο Αλέξανδρος στην κεντρική Ασία . . . . . . . . . . . . . 538
Ο θάνατος του Δαρείου (330 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539
Ο αγώνας για τη Βακτρία και τη Σογδιανή (330-327 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . 540
Η μακεδονική δυσφορία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 540
Η Ινδία και το τέλος του ονείρου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543
Η μάχη του Υδάσπη (326 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 544
Το τέλος της εκστρατείας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 545
Τα αποτελέσματα της ινδικής εκστρατείας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 546
Η επιστροφή στη Δύση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 548
Η αναδιοργάνωση της Αυτοκρατορίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 549
Ενώνοντας το ελληνικό και το «βαρβαρικό» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550
Ο θάνατος στη Βαβυλώνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 551
Τα επιτεύγματα του Αλεξάνδρου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 552
Λέξεις κλειδιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555
Προτεινόμενη βιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΩΔΕΚΑΤΟ
Ο νέος κόσμος της Ελληνιστικής περιόδου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 557
Ο αγώνας για τη διαδοχή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558
Η αντιβασιλεία του Περδίκκα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 559
Ο θάνατος του Περδίκκα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 563
Η επικράτηση του Αντιγόνου του Μονοφθάλμου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 564
Η «ελευθερία» των Ελλήνων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 565
Το τελευταίο στοίχημα του Αντιγόνου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 566
Ωδίνες τοκετού της νέας τάξης (301-276 π.Χ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 567
Η τελική μάχη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 568
Η παρακμή και η πτώση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 569
Η πόλις στον ελληνιστικό κόσμο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572
Αθήνα και Σπάρτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574
Τα μακεδονικά βασίλεια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 579
Η πτολεμαϊκή Αίγυπτος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 580

Η ελληνιστική κοινωνία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582
Νέες ευκαιρίες σε έναν αποικιακό κόσμο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582
Αλεξάνδρεια και ελληνιστικός πολιτισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 586
Εικαστικές τέχνες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591
Κοινωνικές σχέσεις στον ελληνιστικό κόσμο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 601
Η θέση των μη Ελλήνων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 602
Η ελληνιστική θρησκεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 605
Λέξεις κλειδιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 608
Προτεινόμενη βιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 609
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΤΡΙΤΟ
Ο ελληνορωμαϊκός κόσμος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  611
Λέξεις κλειδιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..623
Προτεινόμενη βιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 623
Γλωσσάριο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .625
Ευχαριστίες για καλλιτεχνικές και φωτογραφικές συνεισφορές . . . . . . . . . . . . 643
Ευρετήριο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  651