Τὰ Ἐλευσίνια Μυστήρια, ἀφιερωμένα στὴν Δήμητρα καὶ τὸν Διόνυσο, εἶναι θεουργία παραδεδομένη ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν Δήμητρα στοὺς ἀνθρώπους, ἡ ὁποία τοὺς ἀπεκάλυπτε τὴν πορεία (πρόοδο) τοῦ νοῦ, ποὺ ἀποτελεῖ τὴν οὐσία τῆς ψυχῆς στὴν ὕλη, τὴν παραμονή του ἐκεῖ σὲ ἕνα κύκλο ἐνσαρκώσεων ἐναλλαγῆς ζωῆς καὶ θανάτου (μονὴ) καὶ τὴν ἐν τέλει ἐπιστροφή του στὴν Ἀρχή, ἀπὸ τὴν ὁποία ἐκπορεύεται (ἐπιστροφή), ποὺ συνεπάγεται τὴν θέωση τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὴν ἀθανατοποίηση τῆς ψυχῆς. Στὶς ἅγιες τελετές τῆς Ἐλευσίνας, οἱ μύστες γίνονταν «τετελεσμένοι», βιώνοντας τὴν ὑπέρβαση τοῦ θανάτου. Ὁ Διόνυσος-Ἴακχος, ὁ ἀρχηγέτης τῶν Μυστηρίων, ἐφορεύει σ’ αὐτὴν τὴν ἐκθεωτικὴ πορεία τῆς ψυχῆς, ποὺ κατέρχεται στὸν Ἄδη-κόσμο μας (Περσεφόνη) καὶ ἐπιμελεῖται τὴν οὐσία της (Κόρη)· καὶ ὅποιος μυεῖται στὰ Μυστήριά του, ὅπως λέει ὁ Πίνδαρος, γνωρίζει τὸ τέλος τοῦ βίου-θάνατο καὶ τὴν ἀρχὴ τῆς ζωῆς, τοῦ Δίιου δώρου: «οἶδε μὲν βίου τελευτάν, οἶδεν δὲ διόσδοτον ἀρχάν», ποὺ δεσμευόταν νὰ μὴν ἀποκαλύψει ἐπὶ ποινῇ θανάτου. Τὰ Μυστήρια εἶχαν μία ἠθικοπλαστικὴ διάσταση καὶ ἔκαναν τοὺς μυούμενους σ’ αὐτὰ ἐνάρετους καὶ καλύτερους ἀπὸ κάθε ἄποψη: «κατὰ πᾶν βελτίονας ἑαυτῶν». Σ’ αὐτὸ τὸ βιβλίο δίνεται ἐτυμολογικὴ ἑρμηνεία κωδικῶν ὀνομάτων, λέξεων καὶ φράσεων, ὅπως τῶν λεγομένων τῆς ἐποπτείας, τοῦ δεύτερου βαθμοῦ μύησης, σὲ μιὰ προσπάθεια φιλοσοφικῆς προσέγγισης τῶν διεργασιῶν τῆς φύσης, ποὺ παραλληλίζονται μὲ αὐτὲς τῆς ψυχῆς. Ἡ ὅλη πορεία τῆς Ἱερᾶς Ὁδοῦ καὶ οἱ σημαντικὲς στάσεις τῆς πομπῆς τοῦ Ἰάκχου ἀντιστοιχίζονται μὲ τὴν ὀντικὴ πορεία τῆς ψυχῆς στὴν ὕλη. Θίγονται ἐπίσης θέματα ὅπως ὁ θρῆνος καὶ τὸ γέλιο τῶν Θεῶν, ὁ χαλκὸς ὡς μέταλλο τῶν δαιμόνων, τὰ ἱερὰ σύμβολα τοῦ στάχυος καὶ τῆς παπαρούνας καὶ ὁ μυστηριακὸς συμβολισμός τους καὶ τὰ φίδια τοῦ δρακοντότροχου ἅρματος τῆς Δήμητρας, ποὺ δίνει στὸν Τριπτόλεμο καὶ τὸ πῶς ἀποτυπώνουν τὶς τελευταῖες θεωρίες τῆς Κβαντικῆς Φυσικῆς γιὰ τὸν ἠλεκτρομαγνητισμὸ καὶ τὴν δημιουργία μάζας. Τὸ Ἱερὸ τῆς Ἐλευσίνας σίγησε μὲ τὴν ἐπέλαση τῆς νέας θρησκείας καί, ὅπως εἶχε πεῖ ὁ Νεστόριος, ὁ τελευταῖος Εὐμολπίδης Ἱεροφάντης, αὐτὴ ἦταν «ἡ ἀρχὴ τῆς μεγάλης πνευματικῆς νύχτας τῆς ἀνθρωπότητας», γιατὶ «ὄλβιος, ὃς τάδ’ ὄπωπεν ἐπιχθονίων ἀνθρώπων ὃς δ’ ἀτελὴς ἱερῶν ὅς τ’ ἄμμορος, οὔποθ’ ὁμοίων ἶσαν ἔχει φθίμενός περ ὑπὸ ζόφῳ ἠερόεντι.» (Ὁμηρικὸς Ὕμνος εἰς Δήμητραν, στ. 480-482) «Ὄλβιος ὅποιος ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους πάνω στὴν γῆ τὰ ἔχει δεῖ αὐτά, ὁ ἀμύητος, ὅμως, στὰ ἱερὰ καὶ ὁ ἀμέτοχος δὲν ἔχει ὅμοια μοῖρα, καὶ χάνεται κάτω ἀπὸ τὰ ὀμιχλώδη καὶ μουχλιασμένα σκοτάδια».
