ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ............................................................................................................................................ V

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ................................................................................................................ ΧΙΙΙ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...................................................................................................................... XXXV

§. 1. Εισαγωγή: Αντικείμενο, αφορμή, στόχευση και πορεία της μελέτης................ 1

Ι.... Αφορμή και αντικείμενο της μελέτης................................................................................. 1

ΙΙ... Στόχευση και πορεία της μελέτης........................................................................................ 4

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ
ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΛΟΓΩ ΗΘΙΚΗΣ ΒΛΑΒΗΣ

§. 2. ιστορικήκαιδικαιοσυγκριτικήεπισκόπησητηςχρηματικήςικανοποίησηςλόγωηθικήςβλάβηςστηναστικήκαιποινικήδίκη............................................................................................................ 7

I.... Η έννοια της μη περιουσιακής ζημίας στον Αστικό Κώδικα....................................... 7

ΙΙ... Η ΑΚ 299 υπό το πρίσμα του ζητήματος της ηθικής βλάβης επί ενδοσυμβατικής ευθύνης                      11

ΙII.. Η μη περιουσιακή ζημία στις λοιπές διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας........... 14

IV. Δικαιοσυγκριτική θεώρηση................................................................................................. 21

1.. Εισαγωγή.............................................................................................................................. 21

2.. Σύγχρονες νομοθεσίες...................................................................................................... 22

α.. Από το ευρωπαϊκό ηπειρωτικό δικαιϊκό σύστημα: Η γερμανική έννομη τάξη                    22

β... Από το αγγλοσαξονικό δικαιϊκό σύστημα: Η βρετανική έννομη τάξη........ 29

V.. Η παράσταση του υποστάντος μη περιουσιακή ζημία στην ποινική δίκη.......... 35

1.. Η έννοια της πολιτικής αγωγής και ο χαρακτήρας της σύμφωνα με τον προϊσχύσαντα Κώδικα Ποινικής Δικονομίας........................................................................................................................... 35

2.. Σύνδεση ποινικού και αστικού δικαίου κατά την επιδίκαση χρηματικής ικανο­ποίησης λόγω μη περιουσιακής ζημίας σύμφωνα με τον προϊσχύσαντα ΚΠΔ........................................................... 38

3.. Αλληλεπίδραση μεταξύ ποινικής και αστικής δίκης σύμφωνα με τον προϊσχύ­σαντα ΚΠΔ                   40

4.. Η παράσταση του αδικηθέντος προς υποστήριξη της κατηγορίας υπό το κα­θε­στώς του νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας........................................................................................................................... 45

α.. Η ανάγκη μεταρρύθμισης και ο χαρακτήρας του δικαιώματος παρά­στασης                     45

β... Οι ρυθμίσεις του νέου ΚΠΔ για την παράσταση του αδικηθέντος προς υποστήριξη της κατηγορίας           ................................................................................................................................... 46

§. 3. Προβληματικάσημείαγιατηδικαστηριακήπράξη: Ελλιπήςπροβλεψιμό­τητα και αμφίβολη ελεγξιμότητα της δικαστικής κρίσης............................................................................................................. 49

Ι.... Το ζήτημα της προβλεψιμότητας της δικαστικής κρίσης για το ύψος της χρη­ματικής ικανοποίησης       .............................................................................................................................................. 49

ΙΙ... Το ζήτημα της ελεγξιμότητας της δικαστικής κρίσης για το ύψος της χρηματικής ικανοποίησης            .............................................................................................................................................. 53

1.. Ο προβληματισμός............................................................................................................ 53

2.. Οι υποστηριζόμενες απόψεις......................................................................................... 54

α.. Η άποψη περί ολοσχερούς αποκλεισμού του αναιρετικού ελέγχου............ 54

β... Οι απόψεις για τη δυνατότητα άσκησης αναιρετικού ελέγχου.................... 56

αα. Η άποψη για θεμελίωση του αναιρετικού ελέγχου στην παραβίαση αυτής ταύτης της αρχής της αναλογικότητας (άρθρ. 25 § 1 εδ. δ Σ).......................................................... 56

ββ.. Η άποψη για θεμελίωση του αναιρετικού ελέγχου σε παράβαση της ΑΚ 932               60

3.. Κριτικές τοποθετήσεις...................................................................................................... 62

α.. Για την ΟλΑΠ 6/2009.................................................................................................. 62

β... Για την ΟλΑΠ 9/2015.................................................................................................. 67

γ... Για την ΟλΑΠ 10/2017................................................................................................ 73

δ.. Μια συνδυαστική προσέγγιση του προβλήματος.............................................. 75

ΙΙΙ.. Προς μια μεθοδολογικά συνεπή αναζήτηση λύσεων μέσω της οριοθέτησης ενός συστήματος αντικειμενικών κριτηρίων.................................................................................................................................. 78

§. 4. Ηχρηματικήικανοποίησηλόγω ηθικής βλάβης υπό το πρίσμα του δικαίου της αποζημίωσης      .................................................................................................................................................... 80

Ι.... Το ζήτημα της νομικής φύσης και του χαρακτήρα της αξίωσης............................. 80

1.. «Χρηματική ικανοποίηση» και «αποζημίωση»......................................................... 80

2.. Υποστηριζόμενες απόψεις.............................................................................................. 81

α.. Η παρωχημένη θεώρηση περί «ιδιωτικής ποινής»........................................... 81

β... Η θεωρία της ανταπόκρισης στο «συναίσθημα εκδίκησης ή ανταπόδοσης» του παθόντος (Rachefunktion)......................................................................................................................................... 83

γ... H θεωρία της «παροχής ικανοποίησης» (Genugtuungsfunktion)................. 83

δ.. Η θεωρία της «εξισορροπητικής» λειτουργίας (Ausgleichsfunktion)........... 84

ε... Η θεωρία της «αποκαταστατικής» λειτουργίας (Ersatzfunktion).................. 85

στ. Η «τιμωρητική» ή «κυρωτική» ή «ποινική» αποζημίωση (punitive damages)            86

ζ... Ενδιάμεσο συμπέρασμα και σύνδεση με την περαιτέρω διερεύνηση.......... 90

II... Η χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης υπό το πρίσμα του καθορισμού «εύλογης» αποζημίωσης           .............................................................................................................................................. 91

1.. Εισαγωγή.............................................................................................................................. 91

2.. Η αρχή του «όλα ή τίποτε» στο δίκαιο της αποζημίωσης.................................... 92

3.. Νομοθετημένες περιπτώσεις απόκλισης από την αρχή: Η «εύλογη» αποζη­μίωση                  93

4.. Νομολογιακές εξειδικεύσεις κριτηρίων καθορισμού «εύλογης» αποζημίωσης          94

α.. Η διάταξη του άρθρου 918 ΑΚ και η νομολογιακή εξειδίκευση του νομο­θετημένου κριτηρίου της «κατάστασης των μερών»........................................................................................ 95

β... Η διάταξη του άρθρου 931 ΑΚ και η νομολογιακή εξειδίκευση του νομο­θετημένου κριτηρίου της «επίδρασης στο μέλλον του παθόντος»............................................................... 98

γ... Η διάταξη του άρθρ. 9 του νόμου ΓΠΝ΄/1911 και η περαιτέρω νομοθετική και νομολογιακή εξειδίκευση του κριτηρίου των «κατ’ ιδίαν περιστάσεων»............................................................ 99

δ.. Η νομολογιακή εξειδίκευση κριτηρίων καθορισμού της έκτασης της κατ’ άρθρο 387 ΑΚ «εύλογης» αποζημίωσης............................................................................................................... 101

ε... Η νομολογιακή εξειδίκευση του νομοθετημένου κριτηρίου των «περιστά­σεων» σε λοιπές περιπτώσεις επιδίκασης «εύλογης» αποζημίωσης................................................................... 103

στ. Ενδιάμεσα συμπεράσματα και σύνδεση με την περαιτέρω διερεύνηση                104

ΙΙΙ.. Η μεθοδολογία της ανάπτυξης ενός «κινητού συστήματος κριτηρίων» στο δίκαιο της αποζημίωσης      .............................................................................................................................................. 105

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΥΨΟΣ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΛΟΓΩ ΗΘΙΚΗΣ ΒΛΑΒΗΣ

§. 5. Ηχρηματικήικανοποίησηλόγωηθικήςβλάβης σε περίπτωση προσβολής της προσωπικότητας (άρθρο 59 ΑΚ)............................................................................................................................................ 109

Ι.... Εισαγωγή: Το εύρος της προστατευόμενης προσωπικότητας............................... 109

1.. Η αρχή της προστασίας της προσωπικότητας...................................................... 109

2.. Η σύγχρονη εξέλιξη της προστασίας του δικαιώματος στην προσωπικότητα          111

3.. Η αόριστη νομική έννοια της προσωπικότητας.................................................... 113

4.. Επιμέρους εκφάνσεις της προσωπικότητας............................................................ 113

α.. Η ζωή............................................................................................................................ 114

β... Η σωματική ακεραιότητα και η υγεία................................................................. 114

γ... Η ελευθερία και ο αυτοκαθορισμός..................................................................... 115

δ.. Ο γάμος και η οικογενειακή ζωή.......................................................................... 116

ε... Η εικόνα και η φωνή του προσώπου.................................................................. 117

στ. Το απαραβίαστο της προσωπικής ζωής και τα προσωπικά δεδομένα.........          117

ζ... Η τιμή και η αξιοπρέπεια......................................................................................... 119

η.. Η απόλαυση του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος........................ 119

5.. Ενδιάμεσες παρατηρήσεις............................................................................................. 120

ΙΙ... Η αξίωση χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης από προσβολή της προσωπικότητας             .............................................................................................................................................. 121

1.. Η θέση της αξίωσης χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης στο σύ­στη­μα των αξιώσεων για προσβολή της προσωπικότητας...................................................................................................... 121

2.. Η νομοθετική εξέλιξη της ιδέας για αποκατάσταση της ηθικής βλάβης της προ­σωπικότητας του προσβαλλομένου............................................................................................................. 122

3.. Οι προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 59 ΑΚ για ικανοποίηση της ηθικής βλάβης                         123

α.. Προσβολή της προσωπικότητας.......................................................................... 123

β... Παράνομος χαρακτήρας της προσβολής.......................................................... 124

γ... Το ζήτημα της υπαιτιότητας του υπευθύνου................................................... 125

δ.. Το είδος της προσβολής.......................................................................................... 126

ε... Αίτημα του υποστάντος ηθική βλάβη της προσωπικότητάς του κατά του υποχρέου                    127

4.. Η νομοθετημένη υποχρέωση ικανοποίησης της ηθικής βλάβης...................... 128

ΙΙΙ.. Κριτήρια προσδιορισμού του εύλογου ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανά κατηγορία εκφάνσεων προσβολής της προσωπικότητας.................................................................................... 129

1.. Προσβολή της τιμής και της αξιοπρέπειας.............................................................. 129

α.. Το είδος της προσβολής.......................................................................................... 130

αα. Εξύβριση και δυσφήμιση, απλή ή συκοφαντική........................................ 130

ββ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την ποινική απαξία της πράξης του προσβάλλοντος................................................................................................... 131

γγ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την κοινωνική, ηθική ή/και ποινική, απαξία της πράξης που αναληθώς αποδίδεται στον προσβαλλόμενο            132

δδ. Ενδιάμεσες σκέψεις (59 ΑΚ, 79 ΠΚ)............................................................... 133

β... Η έκταση της προσβολής........................................................................................ 134

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την προσφορότητα του τρόπου, τόπου, μέσου και χρόνου τέλεσης της προσβολής για πρόκληση ή διεύρυνση της ηθικής βλάβης του προσβαλλομένου................................................................................................ 134

ββ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την προσφορότητα των ιδιοτήτων και της κοινωνικής θέσης του προσβάλ­λοντος για πρόκληση ή διεύρυνση της ηθικής βλάβης του προσβαλ­λομένου................................................................................................ 135

γγ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την προσφορότητα της τυχόν υφιστάμενης μεταξύ των μερών ιδιαίτερης σχέσης για πρόκληση ή διεύρυνση της ηθικής βλάβης του προσβαλ­λομένου................................................................................................ 136

δδ. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με τη συχνότητα επανάληψης της προσβλητικής ενέργειας................................................................................... 136

εε... Ενδιάμεσες παρατηρήσεις για τη νομιμοποίηση των επιμέρους κριτη­ρίων με βάση τη θεωρία της «πρόσφορης αιτίας» και τα αξιο­λογικά πρότυπα των άρθρων 300, 927 ΑΚ, των άρθρων 79, 88 προϊσχ. ΠΚ και του άρθρου 79 νέου ΠΚ.................................................................... 137

iα. Το πρίσμα της πρόσφορης αιτιότητας.................................................. 137

iβ.. Το πρότυπο των ΑΚ 300, 927................................................................... 138

iγ.. Το πρότυπο των προϊσχ. ΠΚ 79, 88, νέου ΠΚ 79............................... 139

iδ. Συμπέρασμα................................................................................................... 139

γ... Οι συνέπειες της προσβολής στον ψυχικό κόσμο του προσβαλλομένου              140

αα. ............................................................................................................................ Η έντονη δικαστική ή πειθαρχική ταλαιπωρία του προσβαλλομένου................................................................ 140

ββ. Η διακινδύνευση του επαγγελματικού μέλλοντος του προσβαλλο­μένου                     141

γγ. Η εμφάνιση ψυχικού νοσήματος στον προσβαλλόμενο........................ 141

δδ. Έμμεσες δυσμενείς συνέπειες στα λοιπά έννομα συμφέροντα του προσβαλλομένου                141

εε. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του προσβαλλομένου............................... 141

ζζ. Ενδιάμεσο συμπέρασμα.................................................................................... 141

δ.. Η υπαιτιότητα του προσβάλλοντος..................................................................... 142

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με τον βαθμό πταίσματος του προσβάλλοντος. Το αξιολογικό πρότυπο της προϊσχ. ΠΚ 79 § 2γ, νέας ΠΚ 79 § 3α                  142

ββ.. Το αξιολογικό πρότυπο των ΑΚ 300, 927................................................... 144

γγ.. Η περίπτωση της προσβολής με διάδοση αληθών ισχυ­ρισμών.......... 145

δδ. Η λειτουργική διαφορά του κριτηρίου σε σχέση με το πρότυπο των άρθρων 300, 927 ΑΚ       ............................................................................................................................ 146

εε... Ενδιάμεσες σκέψεις για τη φύση της αξίωσης........................................... 147

ε... Η κοινωνικοοικονομική και προσωπική κατάσταση των μερών............... 149

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την οικονομική επιφάνεια εκάστου των μερών........................................................................................................... 149

iα. Ο υπολογισμός της περιουσιακής κατάστασης.................................. 149

iβ.. Η περιορισμένη αξιολογική σημασία του κριτηρίου......................... 149

iγ.. Η οπτική γωνία του προσβαλλομένου.................................................. 149

iδ. Η οπτική γωνία του προσβάλλοντος..................................................... 150

iε.. Η σύγκριση της οικονομικής κατάστασης των μερών..................... 150

ββ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την κοινωνική θέση εκάστου των μερών.................................................................................................................... 151

γγ.. Η συνεκτίμηση τυχόν προβλημάτων υγείας του προσβάλλοντος...... 151

δδ. Ενδιάμεσες σκέψεις με βάση το αξιολογικό πρότυπο του άρθρου 918 ΑΚ                   152

στ. Η συμπεριφορά του υπευθύνου μετά την προσβολή..................................... 153

αα. Αυξητικές παράμετροι...................................................................................... 153

iα. Η αδιαφορία του προσβάλλοντος.......................................................... 153

iβ.. Η επανάληψη της προσβολής.................................................................. 153

iγ.. Η μακρόχρονη αντιπαράθεση.................................................................. 153

ββ.. Μειωτικές παράμετροι..................................................................................... 154

iα. Η μεταμέλεια του προσβάλλοντος.......................................................... 154

iβ.. Σκέψεις με βάση το αξιολογικό πρότυπο των προϊσχ. ΠΚ 79 § 3δ και 84 § 2δ, νέων ΠΚ 79 § 3στ και 84 § 2δ............................................................................................................ 154

ζ... Τα αίτια που ώθησαν στην προσβολή και ο σκοπός της............................. 155

αα. Αυξητική παράμετρος: Τα «ταπεινά κίνητρα» του προσβάλλοντος                155

ββ.. Μειωτική παράμετρος: Η αιτιώδης «συμβολή» του προσβαλλομένου            156

γγ.. Ενδιάμεσες σκέψεις με βάση και τα αξιολογικά πρότυπα των ΑΚ 300, προϊσχ. ΠΚ 79 § 3α και 84 § 2γ, νέων ΠΚ 79 § 3β, 79 § 4β και 84 § 2γ........................................................... 157

2.. Προσβολή της προσωπικότητας του νομικού προσώπου................................. 158

α.. Η έννοια της προσωπικότητας του νομικού προσώπου και η προσβολή της                    158

β... Το είδος της προσβολής του νομικού προσώπου........................................... 161

αα. Συκοφαντική δυσφήμιση (ΠΚ 363), δυσφήμιση ανώνυμης εταιρίας (προϊσχ. ΠΚ 364)                162

ββ.. Τέλεση περιουσιακής ζημίας (ΑΚ 298).......................................................... 163

γγ.. Συμπεριφορά αντίθετη στα χρηστά ήθη (919 ΑΚ)................................... 163

δδ. Αθέμιτος ανταγωνισμός (ν. 146/1914)......................................................... 164

εε... Ενδιάμεσο συμπέρασμα.................................................................................... 165

γ... Η έκταση της προσβολής και της συνακόλουθης βλάβης του νομικού προσώπου                         166

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την προσφορότητα του τρόπου, μέσου, τόπου και χρόνου τέλεσης της προσβολής για πρόκληση ή διεύρυνση της ηθικής βλάβης του προσβαλλόμενου νομικού προσώπου......................................................... 166

iα. Ο τόπος και τα μέσα της προσβολής..................................................... 166

iβ.. Η εμμονή του προσβάλλοντος στην προσβλητική σε βάρος του νομικού προσώπου συμπεριφορά  ...................................................................................................................... 167

iγ.. Η απαξιωτική στάση του προσβάλλοντος έναντι του νομικού προ­σώπου              167

iδ. Η συστηματική και μεθοδευμένη συμπεριφορά του προσβάλ­λο­ντος σε βάρος του νομικού προσώπου...................................................................................................... 168

ββ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την προσφορότητα της τυχόν υφιστάμενης μεταξύ των μερών ιδιαίτερης σχέσης για πρόκληση ή διεύρυνση της ηθικής βλάβης του προσβαλ­λόμενου νομικού προσώπου......................................................... 168

γγ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την προσφορότητα του κύρους και της οικονομικής θέσης του προσβαλ­λόμενου νομικού προσώπου για πρόκληση ή διεύρυνση της ηθικής του βλάβης........................................................................................................... 169

δδ. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με τη συχνότητα επανάληψης της προσβλητικής ενέργειας................................................................................... 170

εε... Ενδιάμεσες παρατηρήσεις για τη νομιμοποίηση των επιμέρους κριτη­ρίων με βάση τη θεωρία της «πρόσφορης αιτίας» και τα αξιολογικά πρότυπα των προϊσχ. άρθρ. 79 και 88 ΠΚ, νέου άρθρ. 79 ΠΚ   ............................................................................................................................ 170

δ.. Οι συνέπειες της προσβολής.................................................................................. 171

αα. Το πεδίο διάδοσης των συκοφαντικών ισχυρισμών............................... 172

ββ.. Η σοβαρή διακινδύνευση του επαγγελματικού μέλλοντος του προσβαλ­λόμενου νομικού προσώπου       ............................................................................................................................ 172

γγ.. Έμμεσες δυσμενείς συνέπειες για το προσβαλλόμενο νομικό πρόσωπο             173

δδ. Ενδιάμεσο συμπέρασμα.................................................................................... 173

ε... Υπαιτιότητα................................................................................................................. 174

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με τον βαθμό πταίσματος του προσβάλλοντος................................................................................................... 174

ββ.. Η λειτουργική διαφορά του κριτηρίου σε σχέση με το πρότυπο των άρθρων 300, 927 ΑΚ       ............................................................................................................................ 177

στ. Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση των μερών............................................. 178

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την οικονομική κατάσταση εκάστου των μερών........................................................................................................... 178

iα. Ο υπολογισμός της οικονομικής κατάστασης..................................... 178

iβ.. Η διευρυμένη αξιολογική σημασία του κριτήριου............................. 178

iγ.. Η οπτική γωνία του προσβαλλόμενου νομικού προσώπου........... 179

iδ. Η οπτική γωνία του προσβάλλοντος..................................................... 179

iε.. Η σύγκριση της οικονομικής κατάστασης των μερών..................... 180

ββ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την κοινωνική κατάσταση εκάστου των μερών........................................................................................................... 180

3.. Προσβολή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα................................................... 181

α.. Το είδος της προσβολής.......................................................................................... 184

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την παραβίαση ευαίσθητων ή μη προσωπικών δεδομένων................................................................................. 184

ββ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με το κοινωνικό, ηθικό ή/και ποινικό περιεχόμενο των προσωπικών δεδο­μέ­νων που παραβιάζονται........ 187

β... Η βαρύτητα (ένταση και έκταση) της προσβολής........................................... 188

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την προσφορότητα (για πρόκληση ηθικής βλάβης) του μέσου ενσωμά­τωσης των προσωπικών δεδομένων και του τρόπου, τόπου και χρό­νου τέλεσης της προσβολής.................................................................... 188

iα. Το μέσο ενσωμάτωσης της προσβολής................................................. 188

iβ.. Η έκταση της δημοσιοποίησης................................................................. 189

iγ.. Ο χρόνος τέλεσης της προσβολής.......................................................... 190

iδ. Η προσβολή ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων.......................... 190

ββ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με τη συχνότητα επανάληψης της προσβλητικής ενέργειας................................................................................... 190

γγ.. Ενδιάμεσες παρατηρήσεις για τη νομιμοποίηση των επιμέρους κρι­τηρίων                  191

γ... Οι συνέπειες της παράνομης επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρα­κτήρα              192

αα. Ο δυσμενής προϊδεασμός της κοινής γνώμης.......................................... 192

ββ.. Η διακινδύνευση του επαγγελματικού μέλλοντος του προσβαλλο­μένου                     193

γγ.. Η έκθεση του προσβαλλομένου σε ανεξέλεγκτα διευρυμένο κοινό                193

δδ. Η προσβολή της τιμής και της αξιοπρέπειας του ζημιωθέντος....... ... 193

εε... Οι δυσμενείς διακρίσεις σε βάρος του προσβαλλομένου....................... 194

ζζ... Έμμεσες δυσμενείς συνέπειες στα λοιπά έννομα συμφέροντα του προσβαλλομένου                194

ηη. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του προσβαλλομένου............................... 194

θθ. Ενδιάμεσο συμπέρασμα.................................................................................... 194

δ.. Η υπαιτιότητα του προσβάλλοντος..................................................................... 195

αα. Ο χαρακτήρας της ευθύνης............................................................................ 195

ββ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με τον βαθμό πταίσματος του προσβάλλοντος................................................................................................... 196

γγ.. Παραλληλισμός μεταξύ του άρθρου 23 του ν. 2472/1997, του αξιο­λογικού πρότυπου του προϊσχ. άρθρ. 79 § 2γ ΠΚ, ήδη νέου 79 § 3α ΠΚ, και της γενικότερης διάκρισης εγκλημάτων δόλου και αμέλειας στον Ποινικό Κώδικα................................................................................................... 199

ε... Ο σκοπός της προσβολής....................................................................................... 199

στ. Η κοινωνικοοικονομική και προσωπική κατάσταση των μερών............... 200

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την οικονομική επιφάνεια εκάστου των μερών........................................................................................................... 201

ββ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την κοινωνική θέση εκάστου των μερών.................................................................................................................... 202

4.. Προσβολή της εικόνας του ατόμου........................................................................... 203

α.. Το είδος και η βαρύτητα της προσβολής........................................................... 205

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με το περιεχόμενο της εικόνας             ............................................................................................................................ 205

ββ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την προσβολή της εξωτερικής ή/και εσωτερικής πληροφοριακής υπόστα­σης της εικόνας του προσώπου            207

β... Η έκταση της προσβολής........................................................................................ 208

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την προσφορότητα του μέσου, τρόπου και τόπου τέλεσης της προσβολής για πρόκληση ή διεύρυνση της ηθικής βλάβης του προσβαλλομένου................................................................................................ 209

iα. Το μέσο αποτύπωσης της εικόνας.......................................................... 209

iβ.. Ο τρόπος τέλεσης της προσβολής.......................................................... 209

iγ.. Τόπος τέλεσης της προσβολής................................................................. 210

ββ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την προσφορότητα των ιδιοτήτων και της κοινωνικής θέσης του προσβαλ­λομένου για πρόκληση ή διεύρυνση της ηθικής του βλάβης        ............................................................................................................................ 211

γγ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με τη συχνότητα επανάληψης της προσβλητικής ενέργειας................................................................................... 212

γ... Οι συνέπειες της προσβολής.................................................................................. 213

αα. ............................................................................................................................ Η εμπλοκή σε δικαστικούς αγώνες    ............................................................................................................................ 213

ββ. Η λοιδορία και ο διασυρμός........................................................................... 213

γγ. Ο κοινωνικός αποκλεισμός......................................................................... ... 214

δδ. Η διακινδύνευση του επαγγελματικού μέλλοντος................................... 214

εε. Η εμφάνιση κατάθλιψης, η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής και η υποβολή του προσβαλλομένου σε ψυχοθεραπεία..................................................................................................... 214

ζζ. Η αποκάλυψη απόρρητων στοιχείων για τη ζωή του εικονιζόμενου προ­σώπου                      214

ηη. Η επέλευση οικογενειακών προβλημάτων στον προσβαλλόμενο...... 214

θθ. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του προσβαλλομένου............................... 215

δ.. Η υπαιτιότητα του προσβάλλοντος..................................................................... 215

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με τον βαθμό πταίσματος του προσβάλλοντος................................................................................................... 215

ε... Τα αίτια που ώθησαν στην προσβολή και ο σκοπός της............................. 217

αα. Αυξητική παράμετρος: Τα «ταπεινά κίνητρα» του προσβάλλοντος                217

ββ.. Μειωτική παράμετρος: H «υπεράσπιση» του προσβάλλοντος............ 218

στ. Η κοινωνικοοικονομική και προσωπική κατάσταση των μερών............... 218

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την οικονομική επιφάνεια εκάστου των μερών........................................................................................................... 219

iα. Η οπτική γωνία του προσβάλλοντος..................................................... 219

iβ.. Η οπτική γωνία του προσβαλλομένου.................................................. 219

iγ.. Η περιορισμένη αξιολογική σημασία του κριτηρίου......................... 220

ββ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την κοινωνική θέση εκάστου των μερών.................................................................................................................... 220

5.. H ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας....................................................... 221

α.. Η προσβολή της ελευθερίας επιλογής για διακοπή κύησης......................... 222

αα. Το είδος της προσβολής................................................................................... 224

iα. Η έννοιες “wrongful birth” και “wrongful life”...................................... 224

iβ.. Αιτιώδης συνάφεια...................................................................................... 225

iγ.. Οι ειδικότερες προϋποθέσεις για ελεύθερη επιλογή συνέχισης ή διακοπής της κύησης        ...................................................................................................................... 227

iδ. Η «σοβαρή ανωμαλία» του εμβρύου...................................................... 228

ββ.. Οι συνέπειες της προσβολής........................................................................... 229

γγ.. Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση των μερών...................................... 231

iα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την οικονομική επιφάνεια εκάστου των μερών..................................................................................................... 231

iβ.. Η κοινωνική θέση εκάστου των μερών................................................ 231

δδ. Η υπαιτιότητα..................................................................................................... 232

iα. Η διάταξη του άρθρου 330 εδ. 2 ΑΚ...................................................... 232

iβ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με τον βαθμό πταίσματος του προσβάλλοντος............................................................................................. 233

εε... Κριτικές παρατηρήσεις..................................................................................... 234

β... Η προσβολή της επαγγελματικής ελευθερίας και της ελευθερίας της εργα­σίας                  236

αα. Το είδος της προσβολής................................................................................... 237

iα. Καταχρηστική καταγγελία της εργασιακής σχέσης........................... 237

iβ.. Καταχρηστική άσκηση του διευθυντικού δικαιώματος................... 240

iγ.. Συμπεράσματα.............................................................................................. 241

ββ.. Υπαιτιότητα: Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανά­λογα με τον βαθμό πταίσματος του προσβάλλοντος.......................................................................................... 242

γγ.. Η οικονομική και προσωπική κατάσταση των μερών........................... 243

iα. Η οικονομική κατάσταση των μερών.................................................... 244

iβ.. Η προσωπική κατάσταση του προσβαλλομένου............................... 245

6.. Προσβολή της οικογενειακής ζωής........................................................................... 246

α.. Το είδος της προσβολής.......................................................................................... 247

αα. Μείωση της υπόληψης και της τιμής του συζύγου.................................. 248

ββ.. Προσβολή του δικαιώματος απόκτησης τέκνων..................................... 249

β... Η έκταση της προσβολής........................................................................................ 250

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την προσφορότητα του τρόπου, τόπου, μέσου και χρόνου τέλεσης της προσβολής για πρόκληση ή διεύρυνση της ηθικής βλάβης του προσβαλλομένου................................................................................................ 250

ββ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την ύπαρξη τέκνων και την ηλικία του προσβαλλομένου........................................................................................ 251

γγ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με τη συχνότητα επανάληψης της προσβλητικής ενέργειας................................................................................... 251

γ... Οι συνέπειες της προσβολής.................................................................................. 252

αα. ............................................................................................................................ Η διακινδύνευση του επαγγελματικού μέλλοντος του προσβαλλο­μένου................................................................... 252

ββ. Η εμπλοκή σε δικαστικές διαμάχες............................................................... 252

γγ. Ο κοινωνικός διασυρμός................................................................................. 252

δδ. Η στέρηση του δικαιώματος να παραβρεθεί ο γονέας στη βάπτιση του τέκνου του                252

εε. Η εμφάνιση σοβαρών προβλημάτων υγείας και η ανάγκη χορήγησης φαρμακευτικής αγωγής             ............................................................................................................................ 252

δ.. Η υπαιτιότητα του προσβάλλοντος..................................................................... 253

ε... Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση των μερών............................................. 253

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την οικονομική επιφάνεια εκάστου των μερών........................................................................................................... 253

ββ.. Η κοινωνική θέση εκάστου των μερών...................................................... 254

7.. Προσβολή του «ζωτικού χώρου» του ανθρώπου................................................. 254

α.. Το είδος της προσβολής.......................................................................................... 256

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με τη βαρύτητα της προσβολής           ............................................................................................................................ 257

β... Η έκταση της προσβολής........................................................................................ 258

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την προσφορότητα του τόπου, του τρόπου και της διάρκειας της προσβο­λής για πρόκληση ή διεύρυνση της ηθικής βλάβης του προσβαλ­λομένου................................................................................................................. 258

iα. Ο τόπος τέλεσης της προσβολής............................................................. 258

iβ.. Ο τρόπος τέλεσης της προσβολής.......................................................... 258

iγ.. Η τυχόν μεγάλη χρονική διάρκεια της προσβολής............................ 259

ββ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με τη συχνότητα επανάληψης της προσβλητικής ενέργειας................................................................................... 259

γ... Οι συνέπειες της προσβολής.................................................................................. 259

δ.. Η υπαιτιότητα του προσβάλλοντος..................................................................... 260

ε... Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση των μερών............................................. 262

§. 6. H χρηματικήικανοποίηση της ηθικής βλάβης σε περίπτωση αδικοπραξίας (άρθρο 932 ΑΚ)          .................................................................................................................................................... 263

Ι.... Eισαγωγή: Περιεχόμενο της διάταξης του άρθρου 932 ΑΚ.................................... 263

1.. Εισαγωγικές παρατηρήσεις........................................................................................... 263

2.. Σχέση του άρθρου 932 ΑΚ με το άρθρο 59 ΑΚ...................................................... 264

ΙΙ... Προϋποθέσεις επιδίκασης χρηματικής ικανοποίησης............................................... 264

1.. Τέλεση αδικοπραξίας...................................................................................................... 264

2.. Πρόκληση ηθικής βλάβης.............................................................................................. 265

3.. Αιτιώδης συνάφεια.......................................................................................................... 267

4.. Δικαστική επιδίκαση χρηματικής ικανοποίησης.................................................... 267

ΙΙΙ.. Κριτήρια προσδιορισμού του εύλογου ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανά κατηγορία προσβαλλόμενων έννομων αγαθών.................................................................................................................. 268

1.. Προσβολή περιουσιακού αγαθού............................................................................... 268

α.. Το είδος της προσβολής.......................................................................................... 268

αα. Καταστροφή πραγμάτων ιδιοκτησίας του ενάγοντος........................... 269

ββ.. Αστική απάτη και αθέτηση συμβατικής υποχρέωσης............................ 270

γγ.. Απάτη με σκοπό την παράνομη ιδιοποίηση χρημάτων κατά κατά­χρηση σχέσης ιδιαίτερης εμπιστοσύνης ή με εκμετάλλευση κατάστα­σης άξιας ιδιαίτερης προστασίας               270

δδ. Πρόκληση περιουσιακής ζημίας από πλημμελείς επενδυτικές συμ­βουλές                    272

εε... Ενδιάμεσο συμπέρασμα.................................................................................... 274

β... Η έκταση της προσβολής........................................................................................ 274

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με το ύψος της περιουσιακής ζημίας των έννομων αγαθών του προσβαλ­λομένου – Αποκλίσεις.................. 274

ββ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την προσφορότητα του τόπου, τρόπου, μέσου και χρόνου τέλεσης της προσβολής για πρόκληση ή διεύρυνση της ηθικής βλάβης του προσβαλλομένου................................................................................................ 276

iα. Ο τόπος τέλεσης της προσβολής............................................................. 276

iβ.. Ο τρόπος τέλεσης της προσβολής.......................................................... 277

iγ.. Η επανειλημμένη τέλεση της προσβλητικής ενέργειας..................... 277

γγ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την προσφορότητα της τυχόν υφιστάμενης μεταξύ των μερών ιδιαίτερης σχέσης για πρόκληση ή διεύρυνση της ηθικής βλάβης του προσβαλ­λομένου................................................................................................ 278

δδ. Ενδιάμεσες παρατηρήσεις για τη νομιμοποίηση των επιμέρους κριτη­ρίων                  278

γ... Συνέπειες της προσβολής........................................................................................ 279

αα. ............................................................................................................................ Η απώλεια σημαντικού χρόνου ή/και η υποβολή σε πρόσθετες δα­πάνες................................................................ 279

ββ. Η ματαίωση οικογενειακού προγραμματισμού........................................ 279

γγ. Η έκθεση σε κίνδυνο υψηλής αξίας έννομων αγαθών των εναγόντων          279

δδ. Ο ισχυρός κλονισμός του συζυγικού βίου.................................................. 279

εε. Ο εξαναγκασμός σε αναζήτηση και λήψη οικονομικής βοήθειας από τρίτους              280

ζζ. Ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποστάντος την περιουσιακή ζημία                         280

δ.. Υπαιτιότητα................................................................................................................. 280

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με τον βαθμό πταίσματος του προσβάλλοντος................................................................................................... 280

ββ.. Το αξιολογικό πρότυπο των ΑΚ 300, 927 και προϊσχύσαντος ΠΚ 79 § 2γ, νέου ΠΚ 79 § 3α       ............................................................................................................................ 282

ε... Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση των μερών............................................. 283

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την οικονομική κατάσταση εκάστου των μερών........................................................................................................... 283

iα. Ο υπολογισμός της οικονομικής κατάστασης των μερών.............. 283

iβ.. Η αξιολογική σημασία του κριτηρίου.................................................... 284

ββ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την κοινωνική θέση εκάστου των μερών.................................................................................................................... 284

γγ.. Ενδιάμεσες σκέψεις με βάση το αξιολογικό πρότυπο του άρθρου 918 ΑΚ                   284

στ. Η συμπεριφορά του υπευθύνου μετά την προσβολή..................................... 285

αα. Αυξητικές παράμετροι...................................................................................... 285

iα. Η επανάληψη της προσβολής.................................................................. 285

iβ.. Η μη συμμόρφωση σε δικαστικές αποφάσεις...................................... 285

ββ.. Μειωτικές παράμετροι..................................................................................... 285

iα. Η αποκατάσταση της περιουσιακής ζημίας......................................... 285

iβ.. Το αξιολογικό πρότυπο των προϊσχυσάντων άρθρων 79 § 3δ και 84 § 2δ ΠK, νέων 79 § 3στ και 84 § 2δ ΠK............................................................................................................... 286

2.. Προσβολή μη περιουσιακών έννομων αγαθών..................................................... 286

α.. Ιατρικό σφάλμα.......................................................................................................... 286

β... Νομική θεμελίωση..................................................................................................... 289

γ... Κριτήρια προσδιορισμού του εύλογου ύψους της χρηματικής ικανοποίη­σης                    293

αα. Το είδος της προσβολής................................................................................... 293

iα. Το «καθαρά» ιατρικό σφάλμα.................................................................. 293

iβ.. Το ιατρικό σφάλμα της «κοινής» αμέλειας........................................... 294

iγ.. Ενδιάμεσο συμπέρασμα.............................................................................. 294

ββ.. Η έκταση της προσβολής................................................................................. 295

iα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με τη σοβαρότητα της βλάβης του σώματος ή της υγείας του πα­θόντος και τη δυνατότητα ίασής της          295

iβ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την προσφορότητα της ηλικίας του παθόντος για επέλευση ή διεύρυνση της ηθικής του βλάβης              296

iγ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με τη συμπεριφορά του ιατρού στο στάδιο μετά την επίμαχη ιατρική πράξη, η διενέργεια πρόσθετων ιατρικών σφαλμάτων    ...................................................................................................................... 297

iδ. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης αντιστρόφως ανάλογα προς την τυχόν ιδιαίτερη ευαισθησία και το ενδεχόμενο συντρέχον πταίσμα του παθόντος                       298

iε.. Ενδιάμεσες παρατηρήσεις για τη νομιμοποίηση των επιμέρους κριτηρίων με βάση τη θεωρία της «πρόσφορης αιτίας» και το αξιολογικό πρότυπο του άρθρου 931 ΑΚ                   299

γγ.. Οι συνέπειες της προσβολής........................................................................... 300

iα. Η περιέλευση του ασθενούς σε κωματώδη-φυτική κατάσταση                300

iβ.. Η πρόκληση υψηλού ποσοστού αναπηρίας......................................... 301

iγ.. Η αδυναμία σύλληψης και τεκνοποιίας................................................. 301

iδ. Η πρόκληση ισχυρού ψυχικού κλονισμού............................................ 301

iε.. Η πρόκληση άμεσου κινδύνου ζωής...................................................... 301

iζ.. Η πρόκληση σοβαρής διαταραχής στην προσωπική, οικογενειακή, κοινωνική και επαγγελματική ζωή του παθόντος....................................................................................... 301

iη. Η ανάγκη μεταφοράς και νοσηλείας σε νοσοκομείο του εξωτε­ρικού                      302

iθ. Ενδιάμεσο συμπέρασμα.............................................................................. 303

δδ. Η υπαιτιότητα..................................................................................................... 303

iα. Η ιατρική αμέλεια......................................................................................... 303

iβ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με τον βαθμό πταίσματος του ιατρού και την ένταση του αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ ιατρικού σφάλματος και ζημίας – Η σημασία του κριτηρίου της ιδιαίτερης ιατρικής ειδίκευσης..................................... 305

iγ.. Ενδιάμεσο συμπέρασμα - Το αξιολογικό πρότυπο των ΑΚ 300, 927 και προϊσχ. ΠΚ 79 § 2γ, § 3β και § 3γ, ήδη νέων ΠΚ 79 § 3α, § 3γ, § 3δ.......................................................... 308

εε... Η συμπεριφορά του υπεύθυνου ιατρού μετά την προσβολή – Πρό­σθετα ιατρικά λάθη           ............................................................................................................................ 309

ζζ... Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση των μερών...................................... 309

iα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την οικονομική επιφάνεια εκάστου των μερών..................................................................................................... 309

iβ.. Η κοινωνική θέση εκάστου των μερών................................................ 311

δ.. Αυτοκινητικό και εργατικό ατύχημα................................................................... 311

αα. Το είδος της προσβολής................................................................................... 312

iα. Αυτοκινητικό ατύχημα............................................................................... 312

iβ.. Εργατικό ατύχημα........................................................................................ 313

iγ.. Ενδιάμεσο συμπέρασμα.............................................................................. 315

ββ.. Η έκταση της προσβολής................................................................................. 316

iα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με το είδος της σωματικής βλάβης που επιφέρει το ατύχημα στον ζημιωθέντα........................................ 316

iβ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την ηλικία του παθόντος από αυτοκινητικό ή εργατικό ατύχημα......................................................... 317

iγ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης αντιστρόφως ανάλογα προς την τυχόν ιδιαίτερη ευαισθησία και το ενδεχόμενο συντρέχον πταίσμα του παθόντος                       318

iδ. Ενδιάμεσες παρατηρήσεις για τη νομιμοποίηση των επιμέρους κριτηρίων                         320

γγ.. Οι συνέπειες της προσβολής........................................................................... 321

iα. Η ανάγκη υποβολής του παθόντος σε αλλεπάλληλες χειρουργικές επεμβάσεις                   321

iβ.. Η ανάγκη υποβολής του παθόντος σε μακρόχρονη και επίπονη διαδικασία ανάρρωσης     ...................................................................................................................... 321

iγ.. Η ανάγκη μετάβασης του παθόντος σε εξειδικευμένο νοσοκομείο του εξωτερικού              321

iδ. Η αδυναμία αυτοεξυπηρέτησης του παθόντος ως απότοκος των συνεπειών του ατυχήματος         ...................................................................................................................... 321

iε.. Η ανάγκη θέσης του παθόντος σε καθεστώς πλήρους στερητικής δικαστικής συμπαράστασης        ...................................................................................................................... 322

iζ.. Η αδυναμία εργασιακής απασχόλησης του παθόντος..................... 322

iη. Η στέρηση του παθόντος από τη δυνατότητα δημιουργίας οικο­γένειας                322

iθ. Η κοινωνική απομόνωση του παθόντος.............................................. 322

iι... H εξαιτίας του ατυχήματος εμφάνιση σοβαρών ψυχιατρικών προ­βλημάτων στον παθόντα και η ανάγκη υποβολής του σε συναφή φαρμακευτική αγωγή............... 322

iκ.. Η παραμόρφωση της εξωτερικής όψης του παθόντος.................... 323

iλ.. Ενδιάμεσο συμπέρασμα.............................................................................. 323

δδ. Η υπαιτιότητα ως κριτήριο............................................................................. 323

iα. Ο βαθμός υπαιτιότητας του ζημιώσαντος........................................... 323

iβ.. Η συνυπαιτιότητα του ζημιωθέντος...................................................... 324

εε... Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση των μερών...................................... 327

iα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την οικονομική κατάσταση εκάστου των μερών.................................................................................... 327

iβ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την κοινωνική κατάσταση εκάστου των μερών.................................................................................... 330

ζζ... Η συμπεριφορά του υπευθύνου μετά το ατύχημα.................................. 330

IV. Το ζήτημα της διάταξης του άρθρου 931 ΑΚ.............................................................. 332

1.. Εισαγωγικά........................................................................................................................ 332

2.. Η νομική φύση της αξίωσης......................................................................................... 332

α.. Οι υποστηριζόμενες απόψεις στη νομολογία................................................... 332

β... Κριτική θεώρηση....................................................................................................... 334

γ... Η θέση της θεωρίας.................................................................................................. 337

3.. Συμπέρασμα...................................................................................................................... 338

V.. Η ψυχική οδύνη του άρθρου 932 εδ. γ΄ ΑΚ................................................................. 340

1.. Η έννοια της ψυχικής οδύνης...................................................................................... 340

2.. Δικαιούχοι της χρηματικής ικανοποίησης για ψυχική οδύνη........................... 341

α.. Η έννοια του όρου «οικογένεια» στην ΑΚ 932................................................. 341

β... Δικαιούχοι με στοιχεία αλλοδαπότητας............................................................. 344

3.. Κριτήρια προσδιορισμού του εύλογου ύψους της χρηματικής ικανοποίησης λόγω ψυχικής οδύνης    ......................................................................................................................................... 346

α.. Η έκταση της προσβολής........................................................................................ 347

αα. Η ηλικία του θανατωθέντος........................................................................... 347

ββ.. Η ηλικία των εναγόντων.................................................................................. 348

γγ.. Η κατάσταση υγείας του θανόντος.............................................................. 349

δδ. Οι συνθήκες επέλευσης του θανάτου.......................................................... 350

εε... Ενδιάμεσο συμπέρασμα.................................................................................... 351

β... Οι συνέπειες της προσβολής.................................................................................. 351

αα. Η προσβολή της ψυχικής και ψυχολογικής υγείας των εναγόντων               351

ββ.. Η παραπομπή στην ποινική δικαιοσύνη..................................................... 352

γγ.. Η εξέλιξη της ζωής των εναγόντων............................................................. 353

δδ. Ενδιάμεσο συμπέρασμα.................................................................................... 353

γ... Οι διαπροσωπικές σχέσεις του θανατωθέντος με τα μέλη της οικογένειάς του                 354

δ.. Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση των μερών............................................. 355

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την οικονομική κατάσταση εκάστου των μερών........................................................................................................... 355

ββ.. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με την κοινωνική θέση εκάστου των μερών.................................................................................................................... 357

ε... Υπαιτιότητα................................................................................................................. 357

αα. Κλιμάκωση του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης ανάλογα με τον βαθμό πταίσματος του ζημιώσαντος........................................................................................................ 357

ββ.. Η συνυπαιτιότητα του ζημιωθέντος............................................................ 359

γγ.. Ενδιάμεσο συμπέρασμα.................................................................................... 361

στ. Η συμπεριφορά του δράστη μετά την αδικοπραξία...................................... 361

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΗΘΕΙΣΑ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ: ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΞΙΟΛΟΓΙΚΩΝ
ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ, ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΑΞΙΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΞΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

§. 7. Σύστημααξιολογικώνκριτηρίωνκαιχαρακτήρας της αξίωσης για χρημα­τική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης........................................................................................................................................... 363

Ι.... Τα συνεκτιμητέα κριτήρια και οι νομιμοποιητικές τους βάσεις για τον προσδιο­ρισμό του εύλογου ύψους της χρηματικής ικανοποίησης.................................................................................................. 363

ΙΙ... Οι γενικές αξιολογικές βάσεις: Υπαιτιότητα και αιτιώδης συνάφεια.................... 366

1.. Η υπαιτιότητα των μερών: Η βαρύτητα πταίσματος του προσβάλλοντος και η τυχόν δικαιολογημένη συναισθηματική του φόρτιση, το συντρέχον πταίσμα και η τυχόν ανάρμοστη συμπεριφορά του παθόντος – Το αξιολογικό πρότυπο των ΑΚ 300, 927 και των προϊσχ. ΠΚ 79 § 2γ, 84 § 2γ, νέων ΠΚ 79 § 3α, 79 § 4β, 84 § 2γ............................................................................................................................................. 366

2.. Η ένταση του αιτιώδους συνδέσμου και τα αξιολογικά πρότυπα των ΑΚ 298 εδ. β΄, 300 και 927        ......................................................................................................................................... 371

ΙΙΙ.. Ειδικότερα αξιολογικά κριτήρια....................................................................................... 373

1.. Το «είδος της προσβολής» και το αξιολογικό πρότυπο των ΑΚ 59 και προϊσχ. ΠΚ 79 § 2β, ήδη νέου ΠΚ 79 § 2β............................................................................................................................................. 373

2.. Ο χρόνος, τόπος, τρόπος και το μέσο τέλεσης της προσβολής – Το αξιολογικό πρότυπο της προϊσχ. ΠΚ 79 § 2β, νέας ΠΚ 79 § 2β......................................................................................................... 375

3.. Ο κίνδυνος και οι συνέπειες της προσβολής – Το αξιολογικό πρότυπο της προϊσχ. ΠΚ 79 § 2α, νέας ΠΚ 79 § 2α............................................................................................................................................. 376

4.. Ο σκοπός της προσβλητικής ενέργειας και το αξιολογικό πρότυπο της προϊσχ. ΠΚ 79 § 3α, νέας ΠΚ 79 § 3β   ......................................................................................................................................... 377

5.. Η επανάληψη της προσβλητικής ενέργειας και το αξιολογικό πρότυπο της προϊσχ. ΠΚ 88 για την υποτροπή και ΠΚ 94 για την πραγματική συρροή εγκλημάτων............................................ 378

6.. Η διαγωγή του ζημιώσαντος μετά την πράξη του και το αξιολογικό πρότυπο των προϊσχ. διατάξεων ΠΚ 79 § 3δ και 84 § 2δ, νέων ΠΚ 79 § 3στ και 84 § 2δ......................................................... 380

7.. Η άμυνα του ζημιώσαντος και το αξιολογικό πρότυπο των ΑΚ 283, 284..... 381

8.. Η «κατάσταση των μερών» και το αξιολογικό πρότυπο της ΑΚ 918 και της προϊσχ. ΠΚ 80 § 1, νέας ΠΚ 80 § 3 ......................................................................................................................................... 382

9.. Η αναπηρία ή παραμόρφωση του παθόντος και το αξιολογικό πρότυπο της ΑΚ 931                        385

10. Η εκμετάλλευση της ανάγκης, της αφέλειας ή της απειρίας του παθόντος και το αξιολογικό πρότυπο της ΑΚ 179 και της νέας ΠΚ 79 § 5γ....................................................................................... 385

11. Η αρχή της καλής πίστης και των συναλλακτικών και χρηστών ηθών (ΑΚ 281 και 288)                    386

12. Η περιορισμένη σημασία της ποινικής απαξίας της κατηγορίας του αδική­ματος και της ποινικής αντιμετώπισης του δράστη και το αξιολογικό πρότυ­πο του άρθρου 9 ν. ΓΠΝ΄/1911                         388

13. Η ταυτόχρονη προσβολή περισσότερων έννομων αγαθών του υποκειμένου της ηθικής βλάβης και το αξιολογικό πρότυπο της συρροής ποινικών αδι­κημάτων της προϊσχ. ΠΚ 94 ΠΚ, νέας ΠΚ 94             390

ΙV. Η κεντρική αξιολογική σημασία των κατευθυντήριων γραμμών του άρθρου 79 ΠΚ και ο εν μέρει διαφορετικός τρόπος αποτίμησής τους κατά τον προσδιο­ρισμό του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης.................................................................................................................................................. 392

V.. Ο τρόπος συνεργασίας των επιμέρους κριτηρίων κατά τον σχηματισμό της εκτιμητικής κρίσης του δικαστή: Το «κινητό σύστημα» κριτηρίων............................................................................................ 395

VI. Ο χαρακτήρας της αξίωσης για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης με βάση τα διαγνωσθέντα κριτήρια προσδιορισμού του ύψους της........................................................................................ 396

§. 8. Ελεγξιμότητατηςδικαστικής κρίσης και δυνατότητα άσκησης αναιρετικού έλεγχου                     400

Ι.... Η «εύλογη» χρηματική ικανοποίηση ως αόριστη νομική έννοια.......................... 400

ΙΙ... Η εξειδίκευση του «ευλόγου» της χρηματικής ικανοποίησης κατά τον σχημα­τισμό του υπαγωγικού συλλογισμού.................................................................................................................................................. 403

ΙΙΙ.. Η δυνατότητα άσκησης αναιρετικού ελέγχου............................................................. 407

ΠΙΝΑΚΑΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ.............................................................................................................. 411

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΛΗΜΜΑΤΩΝ              471