Ο Ουράνιος γέλως – Ανατροπές του υψηλού στην πεζογραφία του Γ. Μ. Βιζυηνού της Ολυμπίας Ταχοπούλου, δεινής μελετήτριας της νεοελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής, αποτελεί όντως μια ανατροπή σε ό,τι γνωρίζαμε ως σήμερα για τον μεγάλο διηγηματογράφο.
Έχοντας κατά νου το κλίμα και την τραγικότητα που αποπνέει το έργο του Βιζυηνού, καθώς και τις ιδιαιτερότητες της ζωής του και το θλιβερό του τέλος, φαίνεται πως η ως τώρα κριτική του έργου του δεν είχε επισημάνει ιδιαίτερα την παρουσία του κωμικού στοιχείου που διανθίζει τα διηγήματά του, χωρίς βέβαια να αναιρεί τη σοβαρότητα και την αξία τους.
Αυτό το κενό έρχεται να καλύψει ο Ουράνιος γέλως, κινούμενος σε δύο άξονες: Αφενός, εξετάζοντας το έργο του μέσα από το πρίσμα της καρναβαλικής κοσμοθεωρίας, που δεν θα μπορούσε να τον αφήσει ανεπηρέαστο λόγω της θρακιώτικης καταγωγής του. Αφετέρου, διερευνώντας την πολιτισμική ιδεολογία του πεζογράφου, όπως αυτή προκύπτει από τη διάκριση μεταξύ «υψηλού» και «χαμηλού» πολιτισμού στο διήγημα «Aι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας».
Αν μη τι άλλο, ο Ουράνιος γέλως είναι μια εμπεριστατωμένη και καλογραμμένη μελέτη που μας καλεί να δούμε τον Βιζυηνό με μια διαφορετική οπτική, συντελώντας με αυτόν τον τρόπο σε μια πληρέστερη και ολοκληρωμένη σκιαγράφηση του έργου και της προσωπικότητας του μεγάλου Θρακιώτη λογοτέχνη.
Έχοντας κατά νου το κλίμα και την τραγικότητα που αποπνέει το έργο του Βιζυηνού, καθώς και τις ιδιαιτερότητες της ζωής του και το θλιβερό του τέλος, φαίνεται πως η ως τώρα κριτική του έργου του δεν είχε επισημάνει ιδιαίτερα την παρουσία του κωμικού στοιχείου που διανθίζει τα διηγήματά του, χωρίς βέβαια να αναιρεί τη σοβαρότητα και την αξία τους.
Αυτό το κενό έρχεται να καλύψει ο Ουράνιος γέλως, κινούμενος σε δύο άξονες: Αφενός, εξετάζοντας το έργο του μέσα από το πρίσμα της καρναβαλικής κοσμοθεωρίας, που δεν θα μπορούσε να τον αφήσει ανεπηρέαστο λόγω της θρακιώτικης καταγωγής του. Αφετέρου, διερευνώντας την πολιτισμική ιδεολογία του πεζογράφου, όπως αυτή προκύπτει από τη διάκριση μεταξύ «υψηλού» και «χαμηλού» πολιτισμού στο διήγημα «Aι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας».
Αν μη τι άλλο, ο Ουράνιος γέλως είναι μια εμπεριστατωμένη και καλογραμμένη μελέτη που μας καλεί να δούμε τον Βιζυηνό με μια διαφορετική οπτική, συντελώντας με αυτόν τον τρόπο σε μια πληρέστερη και ολοκληρωμένη σκιαγράφηση του έργου και της προσωπικότητας του μεγάλου Θρακιώτη λογοτέχνη.
Περιεχόμενα
Εισαγωγή: Η ποιητική της ανατροπής στον Βιζυηνό: από το καρναβαλικό γέλιο στη ρομαντική ειρωνεία 9
Η επιλογή της μεθόδου και της θεωρίας του Bakhtin 19
Κεφάλαιο 1: Στοιχεία καρναβαλικής κοσμοθεώρησης στα διηγήματα του Γ. Μ. Βιζυηνού 29
1.1 Το κωμικοτραγικό στοιχείο στον Βιζυηνό και η «μενίππεια σάτιρα» 29
1.2 Η παρωδία του ιερού στο «Αμάρτημα της μητρός μου» 39
1.3 Ο ουράνιος γέλως στο «Μεταξύ Πειραιώς και Νεαπόλεως» 50
1.4 Η καρναβαλική φάρσα στο «Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου» 58
1.5 Η ανατροπή του υψηλού στο «Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας» 61
1.6 Το ουράνιο μειδίαμα στο «Μόνον της ζωής του ταξείδιον» 66
1.7 Ο άλλος εαυτός στον «Μοσκώβ-Σελήμ» 72
1.8 Από το «διθυραμβικόν ύφος» στη «γλώσσαν της σατύρας» ή η συνείδηση του καρναβαλικού στον Βιζυηνό 80
Κεφάλαιο 2: Η πολιτισμική ιδεολογία του Βιζυηνού μέσα από τη σύλληψη του «υψηλού» και «χαμηλού» στο διήγημα «Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας» 87
2.1 Το υψηλό ιδεώδες του γερμανικού φιλελληνισμού 90
2.2 Ο θεοποιημένος υψηλός έρωτας του Πασχάλη 96
2.3 Η υψηλή και η λαϊκή έμπνευση του αφηγητή 102
2.4 «Εμέλλομεν… να γίνωμεν Γερμανοί».
O Βιζυηνός ανάμεσα στη Madame de Stael και στον Heine 106
2.5 Συμπεράσματα 114
Βιβλιογραφία 119
Η επιλογή της μεθόδου και της θεωρίας του Bakhtin 19
Κεφάλαιο 1: Στοιχεία καρναβαλικής κοσμοθεώρησης στα διηγήματα του Γ. Μ. Βιζυηνού 29
1.1 Το κωμικοτραγικό στοιχείο στον Βιζυηνό και η «μενίππεια σάτιρα» 29
1.2 Η παρωδία του ιερού στο «Αμάρτημα της μητρός μου» 39
1.3 Ο ουράνιος γέλως στο «Μεταξύ Πειραιώς και Νεαπόλεως» 50
1.4 Η καρναβαλική φάρσα στο «Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου» 58
1.5 Η ανατροπή του υψηλού στο «Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας» 61
1.6 Το ουράνιο μειδίαμα στο «Μόνον της ζωής του ταξείδιον» 66
1.7 Ο άλλος εαυτός στον «Μοσκώβ-Σελήμ» 72
1.8 Από το «διθυραμβικόν ύφος» στη «γλώσσαν της σατύρας» ή η συνείδηση του καρναβαλικού στον Βιζυηνό 80
Κεφάλαιο 2: Η πολιτισμική ιδεολογία του Βιζυηνού μέσα από τη σύλληψη του «υψηλού» και «χαμηλού» στο διήγημα «Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας» 87
2.1 Το υψηλό ιδεώδες του γερμανικού φιλελληνισμού 90
2.2 Ο θεοποιημένος υψηλός έρωτας του Πασχάλη 96
2.3 Η υψηλή και η λαϊκή έμπνευση του αφηγητή 102
2.4 «Εμέλλομεν… να γίνωμεν Γερμανοί».
O Βιζυηνός ανάμεσα στη Madame de Stael και στον Heine 106
2.5 Συμπεράσματα 114
Βιβλιογραφία 119
