«Το παράδοξο στον Μένωνα. ΜΕΝ.: Και με ποιον τρόπο, Σωκράτη, θα ερευνήσεις κάτι το οποίο δεν ξέρεις καν τι είναι; Ποιο πράγμα θα βάλεις στο νου σου να το ερευνήσεις από αυτά που δεν ξέρεις; Αλλά και στην καλύτερη περίπτωση, πες ότι το εντόπισες, πώς θα ξέρεις ότι είναι εκείνο που εσύ αγνοούσες; (Μένων, 80d)

Η ανάμνηση. ΣΩ.: Η ψυχή είναι αθάνατη, έχει γεννηθεί πολλές φορές και έχει δει τα πράγματα εδώ πάνω, εκείνα στον Άδη και καθετί άλλο, δεν υπάρχει τίποτα που δεν το έχει μάθει … Καθώς όλα μέσα στη φύση είναι συγγενή και η ψυχή έχει μάθει τα πάντα, τίποτα δεν εμποδίζει αυτόν που θα ξαναθυμηθεί ένα από αυτά … να ανακαλύψει και όλα τα άλλα, αρκεί να είναι ανδρείος άνθρωπος και να μην αποκάμει πάνω στην έρευνα. Διότι η έρευνα και η μάθηση είναι ανάμνηση (Μένων, 81c–d)».

Άραγε εμείς οι άνθρωποι μπορούμε να ανακαλύψουμε την αλήθεια και να αποκτήσουμε τη γνώση των όντων; Ο Πλάτων καταφάσκει σε αυτή την απορία των σοφιστών, αλλά και κάθε άλλου φιλοσοφούντος σκεπτικιστή. Η ψυχή είναι αυτή που θα κομίσει τη θετική απάντηση, η εμπειρία θα ελέγξει και θα επαληθεύσει την a priori γνώση, αυτήν που αξιωματικά η ψυχή φέρει επάνω της. Κατά τον έλεγχο και την εξέταση του ζητήματος απαραίτητος είναι και ο δάσκαλος, αυτός που θα υποδείξει τον δρόμο της εμπειρικής προφάνειας των πραγμάτων και με τον τρόπο αυτό θα καταστήσει την ατομική γνώμη γνώση αμετάβλητη και σταθερή. Η τελευταία προτείνεται ως το ουσιώδες στοιχείο της αρετής, της διερευνητέας έννοιας του διαλόγου Μένων. Το γεγονός της απουσίας της από την κοινωνία των Αθηνών ανάγεται στην τυχαία διανομή της από τους θεούς. Εμείς όμως, οι σύγχρονοι αναγνώστες, καλούμαστε να αναλάβουμε τον αγώνα της διαλεκτικής έρευνας ώστε να ανακαλύψουμε μιαν πιο σταθερή καταγωγή της αρετής, εάν βέβαια δεχθούμε ότι η κοινωνία μας την έχει ακόμη ανάγκη.

Ο Ιωάννης Πετράκης, διδάκτωρ του τμήματος της κλασικής φιλολογίας του Α. Π. Θ., καθηγητής στο Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Οι επιστημονικές του ενασχολήσεις και δημοσιεύσεις περιλαμβάνουν και αναφέρονται στον επικό ποιητή Ησίοδο, στα φιλοσοφικά έργα του Πλάτωνος και στον μαθηματικό Ευκλείδη. Τακτικό μέλος της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας. 

Άλλα βιβλία του:

Η πρόσληψη των Έργων και Ημερών του Ησιόδου από τους μεταγενέστερους πεζογράφους (5ος αι. π.Χ.-3ος αι. μ.Χ.) και τους σχολιαστές, διδ. διατριβή, Θεσ/νίκη 2003, Αφοί Κυριακίδη.

Γλώσσα, ιστορία και ευκλείδεια γεωμετρία, (συλλογικό έργο) Θεσ/νίκη 2006, εκδ. Πανεπιστημίου Μακεδονίας.

Πλάτων - Φαίδων, Εισαγωγή - Μετάφραση - Ερμ. Σχόλια, (σειρά: Οι πλατωνικοί διάλογοι), Αθήνα 2014, εκδ. Ἑστία.

Άρθρα:

Η γλώσσα του Ευκλείδη και του Πρόκλου, Θεσ/νίκη 2006, Πρακτικά Συνεδρίου, εκδ. Ζήτη.

Ο κύκλος των Πυθαγορείων και τα ατελή επιχειρήματα υπέρ της αθανασίας της ψυχής στον Φαίδωνα του Πλάτωνα, Ελληνική Φιλοσοφική Επιθεώρηση, 91 (2014) 50-62.