Διεξοδικό ετυμολογικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας
Θεωρία: Παραγωγή - σύνθεση
Κυκλοφορεί
ISBN: 978-618-80019-1-6
1η έκδ., Ελληνική, Νέα
€ 29.50 (περ. ΦΠΑ 6%)
Βιβλίο, Χαρτόδετο
508 σελ.
Περιγραφή

Κατά τις σπουδές μου στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. ευτύχησα να έχω στο μάθημα της Γλωσσολογίας έναν άριστο δάσκαλο, εξαίρετο επιστήμονα και υπέροχο άνθρωπο, τον αείμνηστο καθηγητή Νικόλαο Ανδριώτη, γι` αυτό και το μάθημα αυτό μπήκε στις προτεραιότητές μου. Αντιλήφθηκα πως είχα να κερδίσω πάρα πολλά χρήσιμα πράγματα για τη μετέπειτα σταδιοδρομία μου στη Μέση Εκπαίδευση· έτσι, από τα χρόνια των σπουδών μου άρχισα να συγκεντρώνω το απαιτούμενο βιβλιογραφικό υλικό για το μετέπειτα διδακτικό μου έργο, κάτι που αποδείχτηκε πολύ χρήσιμο στη δεκαετία του `70, αφού προηγουμένως το μάθημα του Ετυμολογικού ορίστηκε υποχρεωτικό από την προηγηθείσα Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση για το Ακαδημαϊκό Απολυτήριο.
Στα τέλη του `70 είχα σχεδόν έτοιμο το βοήθημα για τη διδασκαλία του μαθήματος του Ετυμολογικού και, ενώ αυτό επρόκειτο να δει σύντομα το φως της δημοσιότητας, στις αρχές της δεκαετίας του `80 το μάθημα καταργείται - τι κρίμα! - και τα χειρόγραφα του πονήματός μου μπήκαν στα συρτάρια του γραφείου μου με την ελπίδα πως κάποια στιγμή θα έρθει το πλήρωμα του χρόνου να χρειαστούν· εν τω μεταξύ εγώ δεν έπαυσα να βελτιώνω τις σημειώσεις μου και με τη βοήθεια νέων πηγών που ποτέ δεν έπαυσα, όπως και σήμερα, να αναζητώ.
Τώρα, στις Πανελλαδικές Εξετάσεις, τόσο στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας όσο και των Αρχαίων Ελληνικών τίθεται και μια παρατήρηση ετυμολογική. Έτσι, πήρα την απόφαση, να εκδώσω το βιβλίο μου `Διεξοδικό Ετυμολογικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας`· είναι ένα εγχειρίδιο που νομίζω πως έχει πολλά να προσφέρει σε όσους θέλουν να διδάξουν σωστά και διεξοδικά το μάθημα του Ετυμολογικού· και είναι χρήσιμο όχι μόνο σ` αυτούς αλλά και σε όσους ασχολούνται ερασιτεχνικά με την ετυμολογία των λέξεων. Έτσι, θα αισθάνονται καλύτερα τη σημασία και τη μαγεία των λέξεων της Ελληνικής Γλώσσας. Αξίζει εξάλλου να αναφέρουμε αυτό που λέει ο Μ. Οικονόμου (Γραμ. της Αρχ. Ελλην. Γλωσ., σελ. η) για το Ετυμολογικό: `Νομίζω ότι το μέρος αυτό της Γραμματικής πρέπει να διδάσκεται εμπεριστατωμένα, γιατί συντελεί στη λεξιλογική εμβάθυνση και διαφωτίζει την ιστορία και τη σημασία των λέξεων όχι μόνο της Αρχαίας αλλά και της Νέας Ελληνικής`.
Το πόσο το βοήθημα τούτο θα φανεί χρήσιμο για το σκοπό που γράφηκε ο χρόνος θα το αποδείξει· εγώ, πάντως, θα ήθελα να ευχαριστήσω εκ βάθους ψυχής, όλους εκείνους των οποίων ζήτησα τη βοήθεια και τα φώτα τους μέσα από τα συγγράμματά τους.


[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
Στοιχεία Φθογγολογικού - Ορισμοί
Ετυμολογικό
Ετυμο
Ετυμολογία ή ετυμολόγηση
Παρετυμολογία ή εσφαλμένη ετυμολογία ή λαϊκή ετυμολογία
Παρετυμολογώ
Τρόπος σχηματισμού των λέξεων
Διαίρεση των λέξεων
α. Πρωτότυπες ή πρωτογενείς ή ριζικές λέξεις
β. Παράγωγες λέξεις
Παραγωγική σειρά
Κανονική παραγωγή
Αναλογική σειρά
Τρόπος σχηματισμού μιας παράγωγης λέξεως από μια πρωτότυπη
Ποια μέρη του λόγου μπορούν να είναι παραγωγικές λέξεις
Διαίρεση των παραγωγικών λέξεων
β. Σύνθετες λέξεις
γ. Παρασύνθετα ή παρασύνθετες λέξεις
δ. Νόθα σύνθετα ή καθαρά σύνθετα ή πτωτικά ή κλιτικά σύνθετα, ή συντακτικά σύνθετα ή καταχρηστικά σύνθετα
ε. Σύνθετα από συναρπαγή ή σύνθετα συνεκφοράς
στ. Κακοσύνθετα
ζ. Δισύνθετα ή διπλοσύνθετα
η. Τρισύνθετα ή πολυσύνθετα
θ. Σκοτεινά ή υπολανθάνοντα σύνθετα
Άλλοι τρόποι σχηματισμού των λέξεων
α. Ονοματοποιία ή ονοματοποίηση ή ηχοποίηση
β. Καταχρηστική παραγωγή ή αλλαγή του γραμματικού είδους
Συστατικά μέρη της λέξεως
1. Ρίζα ή αρχικό θέμα ή βάση ή βασικό θέμα
2. Θέμα ή στέλεχος
α. θέμα βασικό
β. θέμα μετασχηματισμένο
γ. θέμα αναλογικό
Άλλη διάκριση θέματος
α. ονοματικά ή πτωτικά
β. ρηματικά
1. ρηματικό θέμα
2. χρονικό θέμα
3. γυμνό θέμα
γ. ριζικά θέματα
Διάκριση χρόνων με βάση το θέμα
βασικοί ή κύριοι ή αρκτικοί χρόνοι
δευτερεύοντες ή ιστορικοί ή παρωχημένοι χρόνοι
Θεματικό και ριζικό φωνήεν
θεματικό φωνήεν
ριζικό φωνήεν
Χαρακτήρας
ριζικός χαρακτήρας
ρηματικός χαρακτήρας
χρονικός χαρακτήρας
Κατάληξη
α. απλή κατάληξη
β. πτωτική κατάληξη
γ. ρηματική ή προσωπική κατάληξη
δ. παραγωγική κατάληξη
Μορφή
Στοιχεία
Φθόγγοι
Τύποι
Ριζικοί τύποι
α (άλφα) κλίση
ο (όμικρον) κλίση ή β' κλίση
Τύποι κλιτής λέξεως [...]
ΠΑΘΗ ΦΩΝΗΕΝΤΩΝ
ΠΑΘΗ ΣΥΜΦΩΝΩΝ
ΤΡΟΠΕΣ ΣΥΜΦΩΝΩΝ
ΣΥΖΥΓΙΕΣ ΡΗΜΑΤΩΝ
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ
Ι. ΠΑΡΑΓΩΓΗ
Α'. ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΡΗΜΑΤΑ
Β'. ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
Γ'. ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΕΠΙΘΕΤΑ
Δ'. ΠΑΡΑΓΩΓΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
Ε'. ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ
II. ΣΥΝΘΕΣΗ
Α'. ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ
ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ Α' ΣΥΝΘΕΤΙΚΟΥ
Β'. ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ
Γ'. ΝΟΘΑ ΣΥΝΘΕΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΣΥΝΘΕΤΑ
Δ' ΔΙΣΥΝΘΕΤΑ ή ΔΙΠΛΟΣΥΝΘΕΤΑ
Ε'. ΤΡΙΣΥΝΘΕΤΑ ή ΠΟΛΥΝΘΕΤΑ
ΣΤ'. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΣΥΝΘΕΣΗ
Ζ'. ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΚΑΤΑ ΣΗΜΑΣΙΑ
Η'. ΤΟΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ
Θ'. Ο ΠΛΟΥΤΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ
Ι'. ΑΛΛΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
ΙΑ'. ΑΛΛΑΓΗ ΤΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
Υποσημειώσεις
Βιβλιογραφία
Πίνακας όρων και φαινομένων