Η καραβάνα στον βυθό της θάλασσας

Μονόλογος για τα θύματα του ατμόπλοιου Oria (12-2-1944) στο νησί του Πατρόκλου

La gavetta in fondo al mare : Monologo per i morti dimenticati dell' Oria (τίτλος πρωτοτύπου)

Ciampi, Paolo

Μετάφραση: Κυρανάκου, Κατερίνα

Επιμέλεια κειμένου: Ιατρού, Γιώργος Π.

Κυκλοφορεί

ISBN: 978-960-93-5648-0

ΑΩ Εκδόσεις, Καλύβια Αττικής, 1/2014

Γλώσσα: Ελληνική, Νέα

Γλώσσα πρωτοτύπου: Ιταλική

€ 10.60 (περ. ΦΠΑ 6%)

Βιβλίο, Χαρτόδετο

14 x 21 εκ., 209 γρ., 99 σελ.

Περιγραφή

ΞΕΠΕΡΝΑΕΙ τα ανθρώπινα όρια του νου η αφάνταστη τραγωδία που συνέβη το βράδυ της 12ης Φεβρουαρίου του 1944, στο νησί του Πατρόκλου του δήμου Λαυρεωτικής (προ της συγχώνευσης ανήκε στον δήμο Κερατέας).

Το ατμόπλοιο ORIA ναυαγεί πολύ κοντά στο νησί και στην παραλία του Χάρακα και 4.184 Ιταλοί στρατιώτες και αξιωματικοί, αιχμάλωτοι στ’ αμπάρια του πλοίου, πνίγονται.

Ο αριθμός των θυμάτων του ORIA είναι περίπου τριπλάσιος από τα θύματα του ναυαγίου του Τιτανικού.

Λίγους μήνες πριν, τον Σεπτέμβριο του 1943, η Ιταλία έχει συνθηκολογήσει και έχει διαπραχθεί ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου: η μαζική και μακάβρια σφαγή, εν ψυχρώ, της Ιταλικής Μεραρχίας Άκουι στην Κεφαλονιά, από τη Γερμανική ταξιαρχία Εντελβάις.

Ακόμη, στις 22 Σεπτεμβρίου του 1943, το επιταγμένο, από τους Γερμανούς, πλοίο G. Donizetti ναυαγεί, ύστερα από βομβαρδισμό των Βρετανών, στη Ρόδο, και 1.800 περίπου Ιταλοί στρατιώτες, ναύτες και βαθμοφόροι, χάνονται…

Τα θύματα του ORIA είναι αιχμάλωτοι πολέμου και η ναζιστική λογοκρισία, την εποχή εκείνη, αποκρύπτει το γεγονός, σκεπάζοντάς το με τη λήθη…

Την ιστορία του ORIA την έχω συμπεριλάβει, με ό,τι στοιχεία βρήκα διαθέσιμα, σ’ ένα κεφάλαιο του βιβλίου μου Η νήσος του Πατρόκλου του Δήμου Κερατέας. Σημειώσεις από μία έρευνα (Έκδοση Δήμου Κερατέας 2010). Στηρίχθηκα κυρίως σ’ ένα άρθρο του δημοσιογράφου-συγγραφέα Νίκου Πηγαδά στο Έθνος (9-12-2006), και στο δημοσίευμα του περιοδικού ExploreNature (τχ. 10 Ιανουάριος 2009) που αναφέρεται στο Ιστορικό αρχείο, με φωτογραφίες του δύτη Αριστοτέλη Ζερβούδη και του Βασίλη Μεντόγιαννη.

Ήρθα σ’ επαφή με τους ανθρώπους που είχαν ασχοληθεί και το είχαν ερευνήσει, πήρα την άδειά τους, έψαξα κι εγώ άλλες πηγές, επισκέφθηκα το νησί.

Αυτό που μου έκανε εντύπωση, ήταν σαν να βυθίστηκε και να πνίγηκε, εκείνο το παγερό βράδυ του Φεβρουαρίου, μια ολόκληρη πόλη. 4.184 είναι ο αριθμός των θυμάτων, περίπου ίσος με τον αριθμό των ανδρών-αγοριών της σημερινής Κερατέας.

Ο Αναπτυξιακός Σύνδεσμος Λαυρεωτικής τότε (8 δήμοι και κοινότητες) με επιστολή που έστειλε τον Δεκέμβριο του 2009, και συμπεριλαμβάνω στο βιβλίο, στον πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας Τζιόρτζιο Ναπολιτάνο, προτείνει σε συνεργασία με τις ιταλικές αρχές, να αναγερθεί στον Χάρακα ένα μνημείο, για να θυμίζει την τραγωδία του ORIA (κάτι τέτοιο έχει γίνει και στην Κεφαλονιά). Η ιταλική πρεσβεία στην Ελλάδα, απάντησε δύο φορές στις επιστολές του τότε δήμαρχου Κερατέας, Σταύρου Ιατρού (προέδρου του Αναπτυξιακού Συνδέσμου), για να καταλήξει τελικά στην επιστολή της 9-11-2010, όπου ευχαριστεί για το ενδιαφέρον, αλλά τονίζει ότι: «από οικονομικής πλευράς, δυστυχώς, η παρούσα αρνητική συγκυρία δεν επιτρέπει στη Διοίκηση να εικάσει κανενός είδους κυβερνητική χρηματοδότηση.»

Κυρίως από την προσπάθεια του δύτη-ερευνητή Αριστοτέλη Ζερβούδη, που εντόπισε και ταυτοποίησε το 1999 το ναυάγιο του ORIA κι από τότε έγινε σκοπός της ζωής του, ανακαλύπτουμε όλοι μας το “Δίκτυο οικογενειών των αγνοουμένων του ORIA” στην Ιταλία.

Έτσι, αδέλφια, παιδιά, ανίψια κι εγγόνια των θυμάτων, ανακαλύπτουν με τη σειρά τους, σιγά-σιγά την παραλία του Χάρακα, όπου ξεβράσθηκαν τα πτώματα τότε, το νησί του Πατρόκλου, όπου έρχονται και ρίχνουν στεφάνια με λουλούδια στη μνήμη τους, στη θάλασσα ή σ’ ένα πολυκαιρισμένο εικονοστάσι, στο πάρκινγκ σκαφών αναψυχής, στην παραλία του Χάρακα (που, από λάθος πληροφορία, αρχικά θεωρήθηκε ότι αφορούσε τα θύματα του ORIA).

Τον Αύγουστο, λοιπόν, του 2011, αρχίζουν, στην ουσία, οι εκδηλώσεις μνήμης των Ιταλών, με τον ερχομό του Μικέλε Τζιραρντέλι, αρχιτέκτονα από την Μπολόνια, που είχε τον παππού του, Ούγκο Μορέττο, στο ORIA και της ιταλικής τηλεόρασης Rai, που δημιούργησε ένα φιλμάκι 7 λεπτών και μία εκπομπή για το γεγονός.

Επιστρατεύσαμε τότε γέροντες από τα Λεγραινά (που έζησαν το γεγονός ως έφηβοι την εποχή εκείνη) και ιστορικούς της περιοχής. Ακόμη, συζητήσαμε για πρώτη φορά με τον γλύπτη Θύμιο Πανουργιά, τις προϋποθέσεις για το μνημείο. «Χάρη σε σας, πιθανότατα σε λίγο καιρό, θα έχουμε ένα σημείο ανάμνησης ιστορικής και προσωπικής για το γεγονός. Επομένως δεχθείτε περισσότερα από 4.100 ευχαριστώ, από όλες τις οικογένειες των θυμάτων», μας λέει ο Μικέλε Τζιραρντέλι, εκπροσωπώντας το Δίκτυο οικογενειών των αγνοουμένων του ORIA, που κάνει εξαιρετική δουλειά στην Ιταλία και που εκείνη την εποχή έχει ανακαλύψει και τον κατάλογο όλων των θυμάτων του ORIA.

Στη συνέχεια, στις 12 Φεβρουαρίου του 2012, επισκέπτονται τον Χάρακα το ζεύγος Έντσο Σαλίνι, Πίνα Καραβέλο, από τη Σεραβέτσα της Λούκα (Τοσκάνη), που είχαν τον θείο τους, Έντσο Σαλίνι, στο ORIA.

Την Κυριακή 15 Ιουλίου 2012, με πρωτοβουλία του Συνδέσμου Πνευματικής και Κοινωνικής Δραστηριότητας Κερατέας «Χρυσή Τομή», οργανώνεται εκδήλωση μνήμης στον τόπο του ναυαγίου. Συμμετέχουν 4 σκάφη, μία πλωτή σχεδία και 60 άτομα, με εκπροσώπους από τους δήμους Σαρωνικού, Λαυρεωτικής και την Ε.Δ.Ι.Α. (Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων). Ο καθηγητής Μεσαιωνικής Ιστορίας στην Πίζα, Τζιουζέπε Ντε Λούκα, που διαμένει τα καλοκαίρια στην Καμάριζα (με την Ελληνίδα σύζυγο του, την ιατρό Κατερίνα Κυρανάκου) ρίχνει στεφάνι στη μνήμη τους…

Ακολουθεί το προσκύνημα της οικογένειας Μπαρούφι, από περιοχή του Μιλάνου, στις 8 Αυγούστου 2012 στον Χάρακα, όπου ο γηραιός αδελφός του στρατιώτη Τζιουζέπε Μπαρούφι, που ήταν ένας από τους χαμένους, ο Κάρλο, πραγματοποιεί αυτό που ήθελε τόσα χρόνια, να αφήσει λουλούδια στον υγρό τάφο του αδελφού του…

Στις 21 Απριλίου του 2013, με πρωτοβουλία του Δημάρχου Σαρωνικού Πέτρου Φιλίππου, και μετά την αδελφοποίηση του Δήμου Κρισπιάνο από την Πούλια της Ιταλίας, με τον Δήμο Σαρωνικού, ο Δήμαρχος, ο αντιδήμαρχος και ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, επισκέπτονται και αυτοί με τη σειρά τους το νησί του Πατρόκλου και αποτίουν φόρο τιμής στα θύματα του ORIA.

Και έρχεται η δική μας σειρά να πάμε στην Ιταλία, στην εκδήλωση που διοργάνωσε ο Δήμος του Βαϊάνο, μια πόλη 20 χλμ. βόρεια της Φλωρεντίας και το Δίκτυο συγγενών του ORIA, στις 5 Ιουλίου 2013. Σε μια συγκλονιστική μαραθώνια εκδήλωση (6 ωρών), συναντηθήκαμε με συγγενείς των θυμάτων, ακούσαμε ομιλίες από τον Δήμαρχο του Βαϊάνο, από μέλη του Δικτύου, ιστορικούς, αναφερθήκαμε στις δικές μας προσπάθειες και στο τέλος μας εντυπωσίασε ένα κονσέρτο με τίτλο «Μια καραβάνα στο βυθό της θάλασσας» διανθισμένο με ελληνικά τραγούδια («Ανεμολόγιο» του Θάνου Μικρούτσικου και «Παραμύθι» του Ορφέα Περίδη κ.ά.).

Το κονσέρτο αυτό βασιζόταν στο ομώνυμο βιβλίο του Πάολο Τσιάμπι, που βρήκαμε εκείνη την ημέρα στο Βαϊάνο, πήραμε την άδεια του συγγραφέα και το εκδίδουμε με πρωτοβουλία του Συνδέσμου μας, για να πληροφορηθεί και το Ελληνικό κοινό τις προσπάθειες του Δικτύου οικογενειών των αγνοουμένων του ORIA να φέρουν στην επιφάνεια το συγκλονιστικό αυτό γεγονός.

Η καραβάνα του τίτλου βρέθηκε από τον δύτη Αριστοτέλη Ζερβούδη στο τόπο του ναυαγίου και έγραφε πάνω της: «Mama ritornero, perche ti voglio bene» (Μαμά θα γυρίσω, γιατί σ’ αγαπώ). Ανήκε σ’ ένα στρατιώτη από το Βαϊάνο, αφού έχει τα αρχικά του Μ.D. και τη λέξη Βαϊάνο, και ήταν ο καταλύτης για να γίνει εκδήλωση στον Δήμο αυτόν της Ιταλίας και να εκδοθεί στις δύο χώρες το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας.

Ο Ντίνο Μενικάτσι (έτσι λεγόταν ο στρατιώτης από το Βαϊάνο) αντιπροσωπεύει, εδώ, τη στρατιά των αδικοχαμένων του ORIA και θυμίζει τη φράση από το βιβλίο Αυτοί που βούλιαξαν κι αυτοί που σώθηκαν του Ιταλού νομπελίστα συγγραφέα-χημικού Πρίμο Λέβι: «Η Άννα Φρανκ, μόνη αυτή συγκινεί περισσότερο απ’ ό,τι οι μυριάδες που υπέφεραν το ίδιο, αλλά η εικόνα τους παρέμεινε στο σκοτάδι. Ίσως είναι αναγκαίο να συμβαίνει έτσι. Εάν θα έπρεπε ή θα ήταν δυνατόν να υποφέραμε τη θλίψη όλων, η ζωή μας θα ήταν αδύνατη».

Η ελληνική έκδοση –εκτός από τον πρόλογό μου– συμπληρώνεται, για την καλύτερη ενημέρωση των αναγνωστών, με το ιστορικό άρθρο ΑΤΜΟΠΛΟΙΟ ORIA: Ο ΤΙΤΑΝΙΚΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ του δημοσιογράφου-συγγραφέα Γιάννη Ράγκου (περιοδικό ΙΣΤΟΡΙΑ, τχ. 532, Οκτώβριος 2012).

Γιώργος Π. Ιατρού

Add: 2014-06-16 07:31:46 - Upd: 2021-03-17 18:29:24