Εισαγωγή στη σύγχρονη διαλεκτολογία
Κυκλοφορεί
ISBN: 978-960-333-757-7
Γρηγόρη, Αθήνα, 5/2013
1η έκδ., Ελληνική, Νέα
€ 18.91 (περ. ΦΠΑ 6%)
Βιβλίο, Χαρτόδετο
24 x 17 εκ, 461 γρ, 248 σελ.
Περιγραφή

Η διαλεκτολογία, η μελέτη δηλαδή της γλωσσικής διαφοροποίησης και αλλαγής, ή καλύτερα των διαλέκτων, είναι ένας κλάδος της γλωσσολογίας που άρχισε ν` αναπτύσσεται εδώ και μόλις 130 περίπου χρόνια. Αλλά, στην Ελλάδα δεν έχει ουσιαστικά ακόμα αναπτυχθεί. Τι είναι, όμως, ακριβώς η διάλεκτος, την οποία έχει ως αντικείμενο η επιστήμη της διαλεκτολογίας; Η παραδοσιακή αντίληψη, ακόμα και μεταξύ των Ελλήνων γλωσσολόγων, είναι πως πρόκειται για μια γλωσσική μορφή που μιλούν κάτοικοι της υπαίθρου κυρίως, έχει χαμηλό κοινωνικό κύρος και δεν έχει γραπτή παράδοση. Πολλές φορές όμως διάλεκτος θεωρείται κάθε γλωσσική μορφή που αποκλίνει από την `ορθή` πρότυπη (standard) γλώσσα, με την έννοια πως πρόκειται για ένα είδος γλωσσικής εκτροπής.
Όπως θα φανεί στις διάφορες ενότητες του βιβλίου, η αντίληψη αυτή δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή, καθώς δεν υπάρχει κανένα γλωσσικό κριτήριο για να υποστηριχτεί πως μια διάλεκτος είναι κατώτερη από μια άλλη. Η καθημερινή πραγματικότητα δείχνει πως κάθε ομιλητής, ανάλογα με τις συνθήκες επικοινωνίας, χρησιμοποιεί μία ή και περισσότερες διαλέκτους. Είναι δηλαδή πολυδιαλεκτικός.
Στην Ελλάδα, αν κι έχουν δημοσιευτεί, ιδιαίτερα πριν από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, πολλές και σημαντικές μελέτες τόσο από Έλληνες όσο κι από ξένους επιστήμονες, η διαλεκτολογία ως επιστήμη δεν καθιερώθηκε και φυσικά δεν αναπτύχθηκε. Γι` αυτό η συγγραφή μιας Εισαγωγής στη σύγχρονη διαλεκτολογία ήταν αναγκαία. Αυτή την ανάγκη φιλοδοξεί να καλύψει η παρούσα εργασία, ελπίζοντας πως θα υπάρχουν συνεχιστές της προσπάθειας.


[Απόσπασμα από το κείμενο στο οπισθόφυλλο της έκδοσης]

Πρόλογος
1ο κεφάλαιο - Ομιλητές και κοινότητα. Σύγκλιση και διάχυση
2ο κεφάλαιο - Γλωσσική διαφοροποίηση
Γλώσσα - διάλεκτος - ιδίωμα
Αίτια δημιουργίας των γλωσσικών ιδιωμάτων
Η αμοιβαία κατανόηση των ομιλητών
Γλώσσα, διάλεκτος και προφορά
Γεωγραφικά γλωσσικά ιδιώματα και συνεχή
Κοινωνικά γλωσσικά ιδιώματα και συνεχή
Αυτονομία και ετερονομία
Ausbau και Abstand γλώσσες
3ο κεφάλαιο - Διαλεκτολογία και έρευνα
Σύντομη ιστορία της διαλεκτολογίας
Η σύγχρονη διαλεκτολογία
Η διαλεκτολογία στην Ελλάδα
4ο κεφάλαιο - Μέθοδοι έρευνας των διαλέκτων
-Μέθοδοι έρευνας της γεωγραφικής διαλεκτολογίας
Το ερωτηματολόγιο
Γλωσσικοί χάρτες
Η επιλογή των ομιλητών (πληροφοριοδοτών)
-Μέθοδοι έρευνας της αστικής διαλεκτολογίας
Σχεδιασμός (προγραμματισμός) της έρευνας
Προκαταρκτική έρευνα και βιβλιογραφική ενημέρωση
Επιλογή των ομιλητών
Συλλογή γλωσσικού υλικού
-Γλωσσικές μεταβλητές
5ο κεφάλαιο - Η 'κοινή' γλώσσα
Από τις διαλέκτους στην 'κοινή'
Από την κοινή στην επίσημη πρότυπη γλώσσα
Κοινωνική γλωσσική διμορφία
6ο κεφάλαιο - Διαλεκτολογία και γλωσσολογία
-Διαλεκτολογία και φιλολογία
-Δομική διαλεκτολογία
Αλυσιδωτές φωνητικές μετατοπίσεις και φωνολογικές συγχωνεύσεις
-Γενετική-μετασχηματιστική διαλεκτολογία
7ο κεφάλαιο - Κοινωνική διαφοροποίηση και γλώσσα
Γλώσσα και κοινωνική τάξη
Γλωσσικό ύφος και επίπεδα ύφους
Γλωσσικό ύφος
Επίπεδα ύφους
8ο κεφάλαιο - Γλώσσα και φύλο
9ο κεφάλαιο - Κοινωνικά δίκτυα και κοινότητες πρακτικής
Κοινωνικά δίκτυα
Κοινότητες πρακτικής
10ο κεφάλαιο - Γλωσσική διαφοροποίηση και γλωσσική αλλαγή
Η μελέτη της γλωσσικής αλλαγής
Φαινομενικός χρόνος και γλωσσική αλλαγή
Η ηλικιακή κλιμάκωση της γλώσσας
Πραγματικός χρόνος και γλωσσική αλλαγή
Ο ρόλος του 'φύλου' στις γλωσσικές αλλαγές
11ο κεφάλαιο - Όρια των γλωσσικών ιδιωμάτων και ισόγλωσσα
Ισόγλωσσα και ετερόγλωσσα
Εστιακές περιοχές - δέσμες ισόγλωσσων - μεταβατικές ζώνες
Υπολειμματικές περιοχές
12ο κεφάλαιο - Αλληλεπίδραση κοινωνικής και γεωγραφικής γλωσσικής ποικιλότητας και χαρτογράφησή της
13ο κεφάλαιο - Ερμηνευτικές προσεγγίσεις της διάδοσης των γλωσσικών νεοτερισμών στο γεωγραφικό και κοινωνικό χώρο
14ο κεφάλαιο - Θάνατος γλωσσών και ιδιωμάτων
Τύποι θανάτου γλωσσών και ιδιωμάτων
Αίτια θανάτου μιας γλώσσας
Μοντέλα ερμηνείας του θανάτου μιας γλώσσας
Επίπεδα δομής στην πορεία προς το θάνατο μιας γλώσσας
Κατακλείδα
15ο κεφάλαιο - Νεοελληνικά γεωγραφικά ιδιώματα
Σύντομη επισκόπηση
Εισαγωγικά
Μελέτη των νεοελληνικών γεωγραφικών ιδιωμάτων
Ταξινόμηση των νεοελληνικών γεωγραφικών ιδιωμάτων
Διαλεκτική διαφοροποίηση του ελλαδικού χώρου
Επίλογος
Βιβλιογραφία
Ευρετήρια ονομάτων και όρων