Όταν λέμε για ένα πολιτικό ότι είναι μακιαβελλικός, ότι προσφεύγει σε ανήθικα μέσα υπηρετώντας την κρατική σκοπιμότητα, αγνοούμε συνήθως πως η έννοια αυτή δεν πλάστηκε με βάση την ανάγνωση του Μακιαβέλλι. Άλλοι έχουν δείξει ότι η έννοια `μακιαβελλισμός` δεν προκύπτει άμεσα από το έργο του Μακιαβέλλι· ο Θεοδόσης Νικολαΐδης, στην παρούσα μελέτη ιστορίας των ιδεών, δείχνει πώς προέκυψε: από τον αγώνα των ουγενότων για αναγνώριση και με αφορμή τη φλωρεντινή καταγωγή της Αικατερίνης των Μεδίκων, βασίλισσας της Γαλλίας, που κρίθηκε υπεύθυνη για τη σφαγή των προτεσταντών. Ενώ οι «μοναρχομάχοι» έπλασαν την αρνητική έννοια `μακιαβελλισμός` ως αντίθετο είτε μίας πρώιμης έννοιας ανεξιθρησκίας (S.J. Brutus Th. de Beze) είτε μιας πρώτης έννοιας εθνικισμού (Gentillet), οι «απολογητές (Naude Machon, του οποίου αναλύεται εδώ ένα ανέκδοτο έργο) θα ασπαστούν τη συγκεκριμένη αρνητική έννοια! Ο Νικολαΐδης εξηγεί την παράξενη αυτή μεταβολή. Οι αντιμακιαβελλικοί είχαν ορίσει με αριστοκρατικό τρόπο την ανοχή και το έθνος. Ο φιλόσοφος Μποντέν (Bodin) στο μεταξύ είχε πλάσει τη νεωτερική έννοια της κυριαρχίας, που κατατάσσει και τους ευγενείς στους υπηκόους. Σε αυτήν τη βάση, όμως, η «μακιαβελλική» στάση έπαυε να είναι σκανδαλώδης. Επιπλέον έσμιγε με αυτήν που είχε όντως υποστηρίξει ο Μακιαβέλλι.

[Απόσπασμα από το κείμενο στο οπισθόφυλλο της έκδοσης]