`Τα κείμενα που επιλέγω στον τόμο αυτόν έχουν μιαν ορισμένη (χρονολογική, έστω) ενότητα: αναφέρονται όλα σε πρόσωπα και σε πνευματικά φαινόμενα του 19ου αιώνα.
Ρήξεις ή συνέχειες; Θα έλεγα καλύτερα: ρήξεις και συνέχειες. Γιατί το δίλημμα εδώ, μεθοδολογικό και θεματικό συνάμα, λειτουργεί καθοριστικά: ένα είδος διαλόγου ανάμεσα στη συμμόρφωση και στην ανταρσία. Αλλά πρόκειται τάχα για δίλημμα; Το βέβαιο είναι πως ο ερευνητής, οποιοσδήποτε ερευνητής, κινείται διαρκώς (αλλιώς θα έχανε τους στόχους του) ανάμεσα σ` ένα `φαίνεσθαι` και σ` ένα `είναι`. Προσπαθώντας να γνωρίσει, δηλαδή να δει καθαρά, αντιλαμβάνεται κάποτε πως η υπόταξη δεν αντιτίθεται υποχρεωτικά στην παράταξη και πως, σε τελευταία ανάλυση, οι ρήξεις μπορούν να συνυπάρχουν (ή/και να ταυτίζονται πολλές φορές) με τις συνέχειες.
Σημειώνω ότι οι μελέτες που ακολουθούν, γραμμένες σε διαφορετικές περιστάσεις, παρουσιάζονται εδώ με ελάχιστες, κυρίως φραστικές, αλλαγές. Δεν έκρινα σκόπιμο να μεταβάλω την αρχική μορφή τους. Μία μόνο εξαίρεση: το άρθρο μου `Η λογοτεχνική ιστορία: παρελθόν ή μέλλον;` που αναδημοσιεύεται με σημαντικές τροποποιήσεις.
Όσο για την αφιέρωση του τόμου αυτού, ανήκει δικαιωματικά στον Κ. Θ. Δημαρά. Είναι το ελάχιστο που θα μπορούσα να του προσφέρω: επί τριάντα περίπου χρόνια, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο, δεν έπαψε να μου δίνει ευεργετικά ερεθίσματα με το έργο του και με τη συντροφιά του.`

[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]