Περί μελαγχολίας
Στη θεωρία, τη λογοτεχνία, την τέχνη
Κυκλοφορεί
ISBN: 978-618-5004-00-2
Κίχλη, Αθήνα, 12/2012
1η έκδ., Ελληνική, Νέα
€ 20.50 (περ. ΦΠΑ 6%)
Βιβλίο, Χαρτόδετο
24 x 17 εκ, 649 γρ, 304 σελ.
Περιγραφή

Πηγή θείας έμπνευσης, θανάσιμο αμάρτημα, ένδειξη ιδιοφυΐας ή νόσος: η μελαγχολία αποτελεί ένα από τα κύρια θέματα του δυτικού πολιτισμού. Από τον Αριστοτέλη και τον Γαληνό ως τον Robert Burton και από τους Πατέρες της Εκκλησίας ως τον Sigmund Freud, η δυτική σκέψη προσπαθεί να περιγράψει και να ερμηνεύσει το φαινόμενο της μελαγχολίας, προβάλλοντας κάθε φορά και μια διαφορετική πτυχή του. Παράλληλα, οι εικαστικές τέχνες και η λογοτεχνία αξιοποιούν δημιουργικά τον πολυδιάσταστο λόγο περί μελαγχολίας, εμπλουτίζοντάς τον διαρκώς.

Η παρούσα μελέτη κινείται μεταξύ της ιστορίας των ιδεών, της πολιτισμικής ιστορίας και της συγκριτικής γραμματολογίας και επιχειρεί να παρουσιάσει την πλούσια περί μελαγχολίας γραμματειακή και εικαστική παράδοση. Αντλώντας παραδείγματα από την ευρωπαϊκή ζωγραφική της Αναγέννησης και του μπαρόκ, καθώς και από τη λογοτεχνία του 19ου και του 20ού αιώνα, αναδεικνύει την πολιτισμική διάσταση αλλά και τη διαχρονική αίγλη της μελαγχολίας.

"Η μελαγχολία είναι τόσο σημαντική, και τόσο βαθιά απλώνεται στη ρίζα της ανθρώπινης ύπαρξης, που δεν είναι σκόπιμο να την παραχωρήσουμε στους ψυχιάτρους."
(Romano Guardini)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΜΕΡΟΣ Α: Ο ΠΕΡΙ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑΣ ΛΟΓΟΣ
Α. Η μέλαινα χολή και οι συνέπειές της: Ο περί μελαγχολίας λόγος στην αρχαιότητα
Το σύστημα των τεσσάρων χυμών
Η μελαγχολία ως ιδιαιτερότητα: Το Πρόβλημα ΧΧΧ,1
Μετεξελίξεις: Τα ίχνη ενός ανύπαρκτου χυμού
Β. Η θεολογία της αμαρτίας: Μελαγχολία και ακηδία στον χριστιανικό Μεσαίωνα
Το αμάρτημα της ακηδίας
Μετεξελίξεις: Η αντίσταση στη χαρά και η υπονόμευση της τάξης
Η συμβολή της Αναγέννησης: Μελαγχολία και ιδιοφυΐα
Μεταξύ προκαθορισμού και αυτοδιάθεσης
Παρέκβαση: Στη σκιά του Κρόνου
Marsilio Ficino, De vita
Albrecht Durer, Melencolia I
Μετεξελίξεις: Το γόητρο της ιδιοφυΐας - ποιητική μελαγχολία
Δ. Η μελαγχολία του Μπαρόκ
Η θεματική της ματαιότητας
Η εικαστική παράδοση του ολλανδικού stilleven του 17ου αιώνα: Νεκρές φύσεις και ασάλευτες ζωές
Ορισμοί, ταξινομήσεις, θεματική
Διπλή κωδικοποίηση: Υλικότητα και μεταφυσική
Η παράδοση της ματαιότητας στο γερμανικό Μπαρόκ: Τα σονέτα του Andreas Gryphius
Θεματική
Η θέση του ποιητή: Οπτική γωνία και ποιητική της στιγμής
Συμπερασματικά
Ε. Robert Burton: Εγκώμιο της αμφισημίας
Η μελαγχολία στην πρώιμη νεωτερικότητα - η αγγλική νόσος
Robert Burton, Η ανατομία της μελαγχολίας
Η δομή του έργου: Σώμα και παρακείμενα
Η αρχή της ανατομίας: Τάξη και επισκόπηση
Συμπερασματικά
ΣΤ. Η σκιά του αντικειμένου: Μελαγχολία και ψυχανάλυση
Το φροϋδικό σχήμα περί μελαγχολίας
Συσχετισμοί - καινοτομίες
Παρέκβαση: Η μελαγχολία κατά Freud και η ανθρωπολογία του Γνωστικισμού
Συμπερασματικά
ΜΕΡΟΣ Β: ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑΣ
Α. Η μελαγχολία της εξουσίας
Μελαγχολικοί τύραννοι
Μελαγχολικοί δικτάτορες: Gabriel Garcia Marquez, Το φθινόπωρο του Πατριάρχη
Μελαγχολικοί ήρωες: Πάνος Καρνέζης, Ο λαβύρινθος
Ο Λαβύρινθος στο πλαίσιο της λογοτεχνίας της Μικρασιατικής Καταστροφής
Γκροτέσκο και μελαγχολία στον αντίποδα της ηρωικής / δραματικής αφήγησης
Β. Παραλλαγές στο θέμα της ματαιότητας
Η ποιητική της παρουσίας: Gottfried Benn, Morgue
Αναπαράσταση της απουσίας: Anna Seghers, Η εκδρομή των νεκρών κοριτσιών
Γ. Το κριτικό βλέμμα του μελαγχολικού: Στα βήματα του Burton
Heinrich Boll, Οι απόψεις ενός κλόουν
Friendrich Christian Delius, Τα αχλάδια του Ρίμπεκ
Δ. Ψυχικές ασθένειες, σχολιασμένες. Το διήγημα του Γεωργίου Βιζυηνού 'Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας' ως χρονικό μελαγχολίας
Ο γερμανικός ρομαντισμός ως διακειμενική αναφορά
Η οπτική του αφηγητή
Χρονικό μελαγχολίας
Οι συνέπειες του ρομαντισμού
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ