Νίκος Χατζηκυριάκος Γκίκας, Το ζωγραφικό έργο
Κυκλοφορεί
ISBN: 978-960-476-099-2
Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα, 3/2012
1η έκδ.
Γλώσσα: Ελληνική, Νέα
€ 74.65 (περ. ΦΠΑ 6%)
Βιβλίο, Δερματόδετο
24 x 30 εκ., 2,010 γρ., 340 σελ.
Περιγραφή

Βρισκόμουν στο Παρίσι για μεταπτυχιακές σπουδές -διεξάγοντας έρευνα για τους έλληνες καλλιτέχνες οι οποίοι διάλεξαν τον δρόμο του Παρισιού στο δεύτερο μισό του 19ου αι.-, όταν αποφάσισα μετά να ασχοληθώ με το έργο του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα. Στράφηκα προς αυτή την κατεύθυνση σταδιακά. Αναζητώντας, σε συνέχεια της μεταπτυχιακής μου εργασίας, ένα θέμα διατριβής με `ελληνογαλλικό` ενδιαφέρον, αλλά και επικεντρωμένο στο πρώτο μισό του 20ού αι., το όνομα του Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα επανερχόταν διαρκώς στο προσκήνιο, στις ατέλειωτες συζητήσεις που είχα με τους καθηγητές μου στο Πανεπιστήμιο Paris I στη Σορβόννη, αλλά και, γενικότερα, με ανθρώπους της τέχνης. Εικαστικός, με ερείσματα στη Γαλλία, με έργο και στην Ελλάδα, ο Γκίκας είναι από τους λίγους ζωγράφους της εποχής του που κατάφερε να αφήσει το στίγμα του στον καλλιτεχνικό κύκλο του Παρισιού. Οι πρώτες απόπειρες να προσεγγίσω το έργο του υπήρξαν για μένα αποκαλυπτικές. Έτσι, στην Αθήνα πια, όταν και η μέλλουσα επιβλέπουσα της διατριβής μου στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Μ. Εμμανουήλ, με παρότρυνε να μελετήσω τη ζωγραφική του έλληνα καλλιτέχνη και πρώην καθηγητή στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων, δεν είχα κανένα ενδοιασμό. Το μακρύ, αλλά εξαιρετικά γοητευτικό, ταξίδι μου στον χώρο της τέχνης είχε ήδη αρχίσει.
Η διαδρομή υπήρξε κοπιώδης, με αρκετά προβλήματα, συχνά με υπαναχωρήσεις και απογοητεύσεις, όχι όμως και μοναχική. Οφείλω πολλά καταρχήν στην εισηγήτριά μου, Μ. Εμμανουήλ, η οποία με καθοδηγούσε σε κάθε βήμα με τις πολύ εύστοχες παρατηρήσεις της και με ενθάρρυνε στις δύσκολες στιγμές μου, καθώς και στα μέλη της τριμελούς επιτροπής, Μ. Ασπρά και Σ. Σόρογκα, για την πολύτιμη βοήθειά τους· στο Μουσείο Μπενάκη και τον διευθυντή του Άγγελο Δεληβορριά, ο οποίος εισηγήθηκε την έκδοση αυτού του βιβλίου· στην υπεύθυνη της Πινακοθήκης Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Ι. Προβίδη, για τις ένθερμες προσπάθειές της να διευκολύνει με κάθε τρόπο την έρευνά μου, θέτοντας πρωτίστως στη διάθεσή μου το υλικό της Πινακοθήκης, αλλά και για τη γενικότερη στήριξή της· στους ανθρώπους του Μουσείου Μπενάκη: από τον τομέα εκδόσεων, τον υπεύθυνο Δ. Αρβανιτάκη και τη Λ. Καραγγέλου, για την άψογη συνεργασία μας, τον ερευνητή Ν. Π. Παΐσιο, για τις εύστοχες διευκρινίσεις του, και την Ι. Μωραΐτη, όχι μόνο για τον χρόνο που αφειδώς μου αφιέρωσε, αλλά και για τη σημαντική βοήθειά της στη φωτογράφηση και τεκμηρίωση των πινάκων και, κυρίως, τη συγκρότηση του καταλόγου των έργων του ζωγράφου. Ακόμη, ευχαριστώ θερμά τους συλλέκτες έργων του Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα, τα ιδρύματα και τα μουσεία, για την παραχώρηση των δικαιωμάτων δημοσίευσης των έργων του καλλιτέχνη. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω στους γονείς μου, για την αμέριστη ηθική και οικονομική συμπαράστασή τους, χωρίς την οποία αυτή η μελέτη δεν θα μπορούσε να έχει ολοκληρωθεί, και στον σύζυγό μου, Κωνσταντίνο Τσατσαρώνη, για την υπομονή του και τη σημαντική συμβολή του στην αρχική ηλεκτρονική επεξεργασία εικόνων και κειμένου.
Η παρούσα έκδοση βασίζεται στη διδακτορική μου διατριβή, που κατατέθηκε στο Ε.Μ.Π. το 2007, αλλά με κάποιες αναγκαίες τροποποιήσεις εδώ και αρκετές συντομεύσεις όσον αφορά στο κείμενο, τη βιβλιογραφία και, κυρίως, τις παραπομπές και τις σημειώσεις.


[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑΣ
Α. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΩΝ ΝΕΑΝΙΚΩΝ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΩΝ
1. Τα χρόνια των σπουδών και οι πρώτες καλλιτεχνικές απόπειρες υπό την επιρροή των ελλήνων και ξένων δασκάλων: 1921-1925
2. Παρίσι. Αναζητήσεις σύμφωνα με τις αρχές του κυβισμού και των τάσεων που ακολούθησαν: 1926-1934
Η θεμελιώδης έρευνα του φωτός στις σειρές των εσωτερικών, των ατελιέ, των παραθύρων και στις νεκρές φύσεις του 1926-1927
Εσωτερικά
Ατελιέ
Νεκρές φύσεις
Παράθυρα
Μια πρώτη προσέγγιση της ελληνικότητας στα έργα του 1928
Εκλεκτικισμός και αποσπασματικότητα. Διεύρυνση της θεματολογίας: 1929-1931
Εικόνες από τον στρατό
Σειρές με θέμα το φως και τη μουσική
Στροβιλιζόμενα τοπία
Η θεματική της πόλης - του παραθύρου
Σκόρπιες απόπειρες: ηθογραφίες, βάρκες, τοπία, εσωτερικά
Η κυριαρχία της καμπύλης μέσα στο πνεύμα ομόχρονων τάσεων της σχολής του Παρισιού: 1932-1933
Η εικονοκλαστική διάθεση του 1934 και ο πειραματικός χαρακτήρας των έργων
Β. ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΑΔΙΑΚΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΟΥ ΙΔΙΩΜΑΤΟΣ
1. Ευρωπαϊκές αναζητήσεις σε συνδυασμό με μια ελληνική θεματολογία: 1934
2. Ανάπτυξη των πρώτων θεωρητικών στοχασμών και αντίστοιχες εικαστικές έρευνες: 1935-1937
Το 3ο μάτι και τα θεωρητικά κείμενα του Γκίκα
Από τη θεωρία στην πράξη. Τριετία δοκιμών: 1935-1937
3. Η πρώτη φάση της Ύδρας, η ευτυχής κατάληξη μιας πολύχρονης προσπάθειας: 1938-1939
Τα τοπία της Ύδρας και η ελληνοκεντρική θεώρηση του τοπίου από τον Γκίκα
Άλλα έργα ποικίλου θεματικού περιεχομένου και στιλιστικού χαρακτήρα
Γ. ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 1940 ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 1950: ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΕ ΝΕΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ
1. Τα χρόνια του πολέμου. Τροπή προς τον ρεαλισμό: 1940-1944
2. Η καλλιτεχνική ανάκαμψη της μεταπολεμικής περιόδου: 1945-1951
Τα τοπία της Β' φάσης της Ύδρας. Τοπία του Πόρου, της Χαλκίδας, της Αιδηψού, αστικά τοπία
Πορτρέτα, νεκρές φύσεις, ηθογραφικές σκηνές, θέματα με αναφορές στην ελληνική αρχαιότητα
Δ. ΑΝΑΘΕΡΜΑΝΣΗ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ. ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΣΤΗΝ ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΣΙΝΟΪΑΠΩΝΙΣΜΟ
1. Παρίσι - Λονδίνο - Αθήνα. Νέες θεματικές σειρές στο πνεύμα μιας 'εμπλουτισμένης' γεωμετρίας: 1952-1955
Σπίτια στο Παρίσι
Σκοπευτήρια
Μεταξύ γευμάτων
Κήποι της Κρήτης
Μπαλκόνια και σιδερένιες σκάλες
2. Φυσιοκρατική αισθητική, μεταφορική υπαινικτικότητα και ελεύθερες αφαιρετικές ζωγραφικές πρακτικές: 1955-1968
Η αφαιρετική φάση της Ύδρας
Αποσπασματικά, καλλιγραφικά, λαβυρινθοειδή και στροβιλιζόμενα τοπία: 1955-1958
Άλλα έργα
Χρωματική έξαρση σε ατελιέ, ηθογραφίες, φυτικά θέματα: 1959-1961
Σαντορίνες με έντονους γραφισμούς και καλλιγραφικά στοιχεία: 1962
Νέες γεωμετρικές δομές και χειρονομιακοί χειρισμοί στο τοπίο. Το τελευταία ατελιέ στο Παρίσι: 1963-1965
Τα τέσσερα στοιχεία της φύσης, νερό, γη, αέρας, φωτιά: 1965-1966
Νυχτερινά τοπία της Ύδρας: 1967-1968
Ε. ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΛΙΜΑ ΕΝΟΣ 'ΑΥΤΟΑΝΑΦΟΡΙΚΟΥ ΕΚΛΕΚΤΙΚΙΣΜΟΥ'
1. Οι μεγάλες αναδρομικές της Αθήνας. Προσωπικός απολογισμός και αποτίμηση της ελληνικότητας: 1969-1977
'Παρουσία Πάνος'; Η φυσιοκρατική, πολυθεϊστική αντίληψη στα έργα του 1969-1972
'Μακρογραφικές' συνθέσεις και τα πρώτα ερωτικά γυμνά: 1973
Συνέχεια των γυμνών. Ρεαλιστικά έργα και θεματικές σειρές εμπνευσμένες από την Κέρκυρα: 1974-1975
Πολύπτυχο με ερείπια τοίχων ανάμεσα σε νεκρές φύσεις και πορτρέτα: 1976
Τοπιογραφικά εγχειρήματα στο πνεύμα της δεκαετίας του 1960-1977
2. Παραστατικότητα και ελευθερία. Η τελευταία 'αναλαμπή' στο Λονδίνο: 1978-1993
'Ανοιξιάτικα' τοπία. Απλουστευτική διάθεση και ανανέωση της χρωματικής κλίμακας: 1978-1980
Τα ατελιέ του Λονδίνου και οι νεκρές φύσεις στον πυρήνα της ζωγραφικής παραγωγής: 1981-1986
Η έκθεση στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών. Ο εσωστρεφής, υποκειμενικός και αυθόρμητος χαρακτήρας του ζωγραφικού έργου: 1987-1988
Τα τελευταία χρόνια: 1989-1994
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΡΓΩΝ
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

Add: 2014-01-01 00:00:00 - Upd: 2015-06-30 06:57:56