Η πρόοδος στον διαφωτισμό
Πρόσωπα και προσωπεία
Κυκλοφορεί
ISBN: 978-618-5027-02-5
Ευρασία, Αθήνα, 12/2012
1η έκδ., Ελληνική, Νέα
€ 18.91 (περ. ΦΠΑ 6%)
Βιβλίο, Χαρτόδετο
24 x 17 εκ, 212 σελ.
Περιγραφή

Η πρόοδος είναι μια έντονα φορτισμένη έννοια που η ιστορία διέσυρε και κακοποίησε βάναυσα. Αν τον 18ο αιώνα γίνεται η εννοιολογική ένδυση και η συλλογική φαντασίωση μιας αυτάρεσκης εποχής που αισιοδοξεί ότι μπορεί να κάνει τον Λόγο ιστορία, τον 20ο παρωδείται δια στόματος Benjamin ως η θύελλα που ξεσπά στον παράδεισο και ο σωρός των ερειπίων που φθάνει ως τον ουρανό.
Το σημείο εκκίνησης της παρούσας μελέτης είναι οι όψεις της διαμάχης του Διαφωτισμού και των αντιπάλων του, που εκτείνεται από τον 18ο αιώνα ως τον 20o και κορυφώνεται τη δεκαετία του `50, μεσούντος του Ψυχρού Πολέμου. Το γεγονός ότι το πρόταγμα χειραφέτησης του Διαφωτισμού έμεινε μια αθετημένη υπόσχεση ή ένας ευσεβής πόθος, δεν επιτάσσει κατ` ανάγκη την τελεσίδικη καταδίκη του. Η μελέτη επιχειρεί να καταδείξει ότι οι πολέμιοι του Διαφωτισμού τον 20o αιώνα βρίσκονται αντιμέτωποι παραδόξως με την ίδια κατηγορία που εξαπολύουν κατά του τελευταίου: την εξίσωσή του με τον ολοκληρωτισμό.
Τα πολλά πρόσωπα και προσωπεία της ιδεολογίας της προόδου στον Διαφωτισμό, οι ετερόκλητες και αντιφατικές πραγματείες της Φιλοσοφίας της ιστορίας του 18ου αιώνα υποκρύπτουν ή μεταφράζουν σε θεωρητικό και επιστημονικοφανές ιδίωμα τα πολιτικά αιτήματα και διλήμματα μιας κοινωνίας που ακόμα ψάχνει τον προσανατολισμό της, την αγωνία του απρόβλεπτου και επισφαλούς κόσμου του εμπορίου, το πάθος και την ελπίδα των μεγάλων επαναστάσεων, τις `οδύνες`, εν τέλει, του `θαυμαστού` κόσμου της νεωτερικότητας.


[Απόσπασμα από το κείμενο στο οπισθόφυλλο της έκδοσης]

Εισαγωγή
Κεφάλαιο πρώτο
Διαφωτισμός και αντι-διαφωτισμός: όψεις μιας διαμάχης
1. Ο Διαφωτισμός και οι εχθροί του τον 20ο αιώνα
2. Ο Herder για τον Διαφωτισμό: κοσμοπολίτης ή εθνικιστής;
3. Ο αντι-διαφωτιστής Burke
4. Διαλεκτικές του Διαφωτισμού
Κεφάλαιο δεύτερο
Η Φιλοσοφία της ιστορίας του Διαφωτισμού ως Πολιτική φιλοσοφία
1. Τα μανιφέστα της προόδου των Condorcet και Turgot: η φύση ως προϋπόθεση της ιστορίας
Α. Ο 'πολιτικός' Condorcet: η θεωρία της προόδου ως θεωρία των ανθρώπινων δικαιωμάτων
2. Ο Turgot και η 'ετερογονία των σκοπών'
Κεφάλαιο τρίτο
Η αυθόρμητη γένεση της τάξης: από τον Μύθο των μελισσών στο 'αόρατο χέρι' της οικονομίας
1. Περί εικοτολογικής ιστορίας
Α. Ιδεολογικές χρήσεις και καταχρήσεις της εικοτολογικής ιστορίας
2. Ο μύθος των μελισσών ή τα πολλά πρόσωπα του Mandeville
Α. Οι μεταμορφώσεις της φιλαυτίας
Β. Η θεωρία της προόδου στον Μύθο των μελισσών
Γ. Περί της φυσιογνωμίας του Μύθου των μελισσών: ιδεολογικό μανιφέστο ή κριτική της νεωτερικής κοινωνίας;
3. Ο Hume και η εικοτολογική ιστορία: η γένεση της εξουσίας και της δικαιοσύνης
Α. Περί συμπάθειας
Β. Η γένεση της κοινωνίας και της πολιτικής
Γ. Η γένεση της δικαιοσύνης, η κριτική στο συμβόλαιο και ο 'λογικός απατεώνας'
4. Το 'αόρατο χέρι' της οικονομίας: η θεωρία της προόδου του Smith
Α. Ο κανονιστικός Smith
Κεφάλαιο τέταρτο
Ένα σύντομο αφήγημα της διαλεκτικής της προόδου: παρέκβαση στον Rousseau
1. Το σχεδίασμα της διαλεκτικής του πολιτισμού στην 'Πραγματεία περί της καταγωγής και των θεμελίων της ανισότητας ανάμεσα στους ανθρώπους'
2. Το Κοινωνικό συμβόλαιο
Κεφάλαιο πέμπτο
'Τι μας επιτρέπεται να ελπίζουμε;' Η Φιλοσοφία της ιστορίας του Kant ως Πολιτική φιλοσοφία
1. Το κρυφό πρόγραμμα της φύσης
Α. Παρέκβαση στο απόλυτο κακό
Β. Η αντικοινωνική κοινωνικότητα και ο δόλος της φύσης: ο Kant και η ετερογονία των σκοπών
2. Η διαλεκτική φύσης και ηθικής
Α. 'Προς την αιώνια ειρήνη'
3. 'Τι μας επιτρέπεται να ελπίζουμε;'
Η πρόοδος ως ρυθμιστική ιδέα του Λόγου
4. Αντί επιλόγου
Βιβλιογραφία
Ευρετήριο ονομάτων