Η Θεσσαλονίκη του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα ήταν η περιπόθητη πόλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Selanik για την Πύλη, αλλά και η `Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων` για τους Εβραίους της Ευρώπης. Ταυτόχρονα συνέστησε μαζί με την μακεδονική ενδοχώρα της το `μήλον της έριδος` των βαλκανικών εθνικισμών, που με τους Βαλκανικούς Πολέμους επιχείρησαν να επιλύσουν τα εκκρεμή ζητήματα της Χερσονήσου του Αίμου. Η είσοδος του ελληνικού στρατού στην πόλη απέτρεψε την κατοχύρωσή της στη βουλγαρική πλευρά και επέτρεψε τη χρήση της για μελλοντικές επιχειρήσεις στην ενδοχώρα.
Από το 1912 η πληθυσμιακή αναλογία τείνει να ανατραπεί, καθώς η πρώην πολυεθνική πόλη μιας παρακμάζουσας αυτοκρατορίας μεταβάλλεται σε ένα αστικό περιβάλλον ενός εθνικού κράτους. Η πυρκαγιά του 1917 έρχεται να προσθέσει στην σταδιακή πληθυσμιακή μεταβολή τις αναγκαστικές μεταλλαγές που σημειώνονται στο αρχιτεκτονικό τοπίο, το οποίο αποκόβεται από τις παραδοσιακές εικόνες και το παρελθόν του 19ου αιώνα. Ωστόσο, οι παραπάνω μεταβολές, όσο ανατρεπτικές και αν υπήρξαν σε σχέση με το οθωμανικό παρελθόν, δεν θα ήταν ικανές να ανατρέψουν τον πληθυσμιακό χάρτη της πόλης σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα από την απελευθέρωσή της, όπως στην πραγματικότητα συνέβη. [...]
[Απόσπασμα από το κείμενο της εισαγωγής της έκδοσης]
